Tarbiyainstituti

Тошпулатов Ж. Сурхондарёда жисмоний тарбия ва спорт. Термиз, 1991. 9-6.
9Пугаченкова Г.А., Тургунов Б.А. Древняя Бактрия. Исследования Далварзин Тепе". М„
Наука, 1972. с. 37
21

---

“Shaxmat va nard o‘yinlari elchining fazilatini shu darajada aks 
ettirishi lozimki, toki xariflari undan ustun bo‘lmasin. Chavgon 
o‘yiniga mohir, yoy tortishga qodir, qushchilik, ovchilik sirlaridan 
xabardor bo‘lish ham elchi fazilatlarini oshiradi”.10
Erkin Vohidovning “Buyuk hayot tongi” dostonida shaxmat 
musobaqasi tasviri orqali qahramonlaming ruhiy holati ochib 
berilgan.
Unda “kisht”, “rux” , “shohga hujum” kabi milliy sport atama- 
lari qahramonlaming hayotga munosabatlarini ham belgilab ko'rsat- 
gan, ya’ni chiroyli so‘z o‘yinlari hosil qilingan. Har bir xalq millat 
va elat o‘zining milliy, m a’naviy va madaniy merosini asrlar osha 
avaylab-asrab kelmoqda, shu asnoda xalqimizning qadimiy va 
navqiron milliy kurashi bunga dalil bo‘la oladi.
Shuni e ’tirof etish kerakki, milliy kurashimiz tarixi insoniyat 
taraqqiyotining uzoq o‘tmishidan boshlanadi. Teshiktosh, Ayritom, 
Kuchuktepa, Dalvarzintepa, Afrosiyob va shunga o‘xshash yirik 
arxeologik qazilma topildiqlari ichida sopol, chinni idishlar, devorga 
solingan suratlarda qadimgi kurashchilaming bellashuvlari aks 
ettirilgan. Bu bilan qadimgi ajdodlarimiz xo‘jalikni boshqarish, 
qiyinchiliklarga barham berish, dushmanlarga qarshi mardonavor 
kurashish va ulaming ustidan muvafiaqiyatli g‘alaba qozonish 
bilangina emas, balki yosh avlodni hayotga sogTom, baquwat, jasur, 
epchil, kuchli, chidamli qilib tayyorlash hamda tarbiyalashga 
alohida e'tibor beiganlar.
Ajdodlarimiz qoldirgan qadimiy qoTyozmalar, dostonlar, ertaklar, 
rivoyatlar, topishmoqlar va qo‘shiqlarda kurash haqidagi ko‘plab ata- 
malar uchiaydi. Malimud Koshg ariy milliy kurashimizning qoidalari, 
usullari haqida qator misollar keltiiadi, masalan, “olishish, tortishish”, 
“kurashdi”, “kurash tushdi”, “yengildi”, “tepdi”, “u uni chalib yiqit- 
di”, “yutdi”, “ular ikkovi bir-birlari bilan bo‘yin qayirishda bahslash- 
dilar”, “yengilmas, kurashchi, botir”, “kurashchi, belbog‘, kamar”, 
“qaytardi”, “ko'tardi”, “qayirdi”, “tepishdi”, “silkishdi”, “sakrashdi” , 
“u uning oyog‘ini kurashda chaldi, qayirdi” va hokazolar.
Tibbiyot olamini sultoni mashhur hakim Abu Ali ibn Sino “Tib 
qonunlari” kitobida kurashning ikki turini tavsiflab, ulaming 
mohiyati va qo‘llanish qoidalarini mufassal yozib qoldirgan. Uning 
ta ’rificha, kurashning bir turida belidan ushlashga mxsat berilib, 
oyoq ishlatmasdan kurashish bo‘lsa, ikkinchisi esa qaysi joyidan 
ushlagan boTsa, shuni mahkam tutish va oyoqlar yordamida harakat