Tarbiya: muammo, yechim

SINFDA O'QISH DARSLARINING TA'LIM-TARBIYAVIY AHAMIYATI VA 
VAZIFALARI 
To’layeva ManzuraNurilloyevna 
Buxoro tuman 34 maktab boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi 
Annotatsiya - Ushbu maqolada boshlang'ich sinf o'quvchilarini o'qitishda o'qish 
darslarining ta'lim-tarbiyaviy ahamiyati haqida fikrlar ilmiy bayon etilgan. Ilmiy fikrlar 
faktlarga asoslanib xulosalanadi. 

---

II. Zamonaviy fan va ta’lim-tarbiya: muammo, yechim, natija
 
HTTP://INTERSCIENCE.UZ/ 
90 
Kalit so'zlar - Ta'lim, tarbiya, vazifa, komleks, muhit, axloq, aql, o'quvchi, mazmun, 
metod, material, asar, mavzu, xalq. 
Sinfda o'qish darslarida ta'lim-tarbiyaviy vazifalar kompleks ravishda hal qilinadi, 
bolalarning atrofini o'rab olgan muhit haqidagi, shuningdek, o'quvchilarning ijobiy axloqiy 
sifatlari shakllanadi, ular aqliy va estetik jihatdan kamol topadilar, mustaqil ravishda bilim olish 
asoslarini egallaydilar. [1] 
"O'qish kitobi"ni tahlil qilish fikrimizni tasdiqlaydi. Bu kitoblarning mazmuni va metodik 
materiallari (matnni tahlil qilish uchun topshiriq va savollar, mustaqil ishlar tizimi va hokazo) 
o'zaro bog'liq holda boriladi. [2] Ta'lim-tarbiyaviy vazifalarni birgalikda amalga oshirish uchun 
o'qish darslarida matnni o'qishgina emas, balki matn ustida qanday ishlash kerakligi ham 
muhimdir. 
O'qish kitoblariga kiritilgan asarlar mavzusida Vatanimiz xalqi haqidagi bilimlar 
o'quvchilar sinfdan sinfga o'tishi bilan tobora chuqurlashtira boriladi. [3] Vatan, uning sharafli 
o'tmishi va qahramonona hozirgi kuni o'qish kitoblarida O'qituvchi o'quvchilarning Vatan- bu, 
yer, suv, o'rmon, paxta-dalasi, tog'largina emas, balki, avvalo, o'z mehnati bilan el boyligiga 
boylik qo'shuvchi, xushchaqchaq, erkin hayot yaratuvchi, o'z-kuchi va hayotini ayamasdan 
dushmanlardan ona yerini himoya qiluvchi kishilar xalq ekanini tushunishlariga erishadi.[4] 
Sinfda o'qish darslarining ta'lim-tarbiyaviy funksiyasini bir jarayonga birlashtirishning 
sharti badiiy asar yoki ilmiy-ommabop maqolani idrok etish va tahlil qilish davomida 
o'quvchilarni asarning ijtimoiy mohiyatini baholay olishga o'rgatish yuzasidan o'qituvchining 
ko'rsatma berishi hisoblanadi. [5] 
"Psixolog olim A.N. Leontyev: "So'zni yodlash va tushunishgina emas, hatto undagi 
g'oya-fikr va hisni bilish ham yetmaydi; bu g'oya-fikr, bu his shaxsning ichki dunyosini 
belgilashga yordam berishi kerak. Demak, asosiy narsa shundan iboratki, biz bergan fikr va 
bilim, biz bolada tarbiyalagan his-tuyg'u, biz unda uyg'otgan orzu-umid o'sha kishiniki bo'lsin", 
- deb ta'kidlaydi. O'qituvchi uchun eng muhimi shundan iboratki, bola o'zi oladigan bilim, unda 
shakllanadigan his-tuyg'u hayotda zarur va ahamiyatli ekanini tushunib yetsin. Bu o'rinda o'qish 
darslari alohida o'rin tutadi. 
Maktab bolani o'qish malakasi bilan qurollantiradi, shuning bilan birga, kitobni mustaqil 
-o'qiy oladigan, uni tushunadigan, muntazam o'qib borishni talab qiladigan, ma'lum bir 
mavzuga doir kitoblarni tanlay oladigan, faqat qiziqarli kitoblarnigina emas, balki gazeta va 
jurnallarni ham o'qiy oladigan faol kitobxonni tarbiyalashi lozim. 
Sinfda o'qish darslarining vazifasi: 
1. O'qish malakasini takomillashtirish. O'quvchilarda yaxshi o'qish sifatlari: to'g'ri, tez, 
ongli, ifodali o'qish malakalarini shakllantirish. 
2. Bolalarda kitobga muhabbat uyg'otish, kitobdan foydalanishga, undan kerakli bilimni 
olishga o'rgatish, ya'ni kitobni sevuvchi, kitob bilan ishlashni biladigan chuqur fikrlovchi, 
sermulohaza kitobxonlarni yetishtirish. 
3. O'quvchilarda atrof-muhit haqidagi bnlimlarni kengaytirish va chuqurlashtirish, ilmiy 
dunyoqarash elementlarini shakllantirish. 
4. O'quvchilarni axloqiy, estetik jihatdan va mehnatga muhabbat ruhida tarbiyalash. 
5. O'quvchilar nutqini va tafakkurini o'stirish. 
6. Adabiy tasavvur elementlarini shakllantirish. 
Maktabda o'qitish elementar o'qish va yozishga o'rgatishdan boshlanadi. "Alifbe"ga 
asoslangan holda qisqa vaqt ichida bolaga o'qish va yozish o'rgatiladi, keyin o'qish va yozish 
ko'nikmasini takomillashtira borib, malakaga aylantiriladi, malaka mustahkamlanadi, 
avtomatlashtira boriladi. Maktabda o'qitishning muvaffaqiyati savod o'rgatishning qanday 
tashkil etilganligiga bog'liq. 
O'qish va yozish kishining nutq faoliyatining turi bo'lib, va yozuv malakasi nutqqa oid 
malakadir. O'qish malakasi yozuv malakasi ham nutq faoliyatining boshqa turlari bo'lgan 

---