Tarbiya: muammo, yechim

II. Zamonaviy fan va ta’lim-tarbiya: muammo, yechim, natija
 
HTTP://INTERSCIENCE.UZ/ 
88 
BOSHLANG'ICH TA'LIMDA ONA TILINING AHAMIYATI 
Rajabova Nozima Ibodovna
Buxoro tuman 34-mktabning boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi 
Annotatsiya - Ushbu maqolada boshlang'ich ta'limda ona tili fanininf o'qitilishi haqida 
ilmiy fikrlar bayon etilgan. Ilmiy fikrlar faktlarga asoslanib xulosalanadi. 
Kalit so'zlar - Metod, nazariya, ta'limot, so'z, ma'no, usul, ta'lim, fan, predmet, yo'l, 
vosita, grammatika, imlo, vazifa, belgi. 
Metod aslida yunoncha , , metodos" so'zidan olingan bo'lib, "bilish va tadqiqot yo'li", 
"nazariya", "ta'limot" kabi ma'nolarni bildiradi.[1] Metodika (yurt, "methodike") biror ishni 
bajarish, amalga oshirish, ado etish metodlarining, usullarining yig'indisi yoki o'qitish usullari 
haqidagi ta'limot - ta'lim berish metodlari, yo'llari va vositalari haqidagi fandir. 
Boshlang'ich sinflarda ona tili o'qitish metodikasi fanining predmeti o'quvchilarga o'zbek 
tilini o'rgatish yo'llari va vositalari, ona tilini egallash, ya'ni nutqni, o'qish va yozishni, 
grammatika va imloni o'zlashtirib olish to'g'risidagi ilmdir.[2] 
Metodika maktab oldiga qo'yilgan ta'lim va tarbiyaviy vazifalardan kelib chiqib, ona tilini 
o'rgatishning vazifalarini va mazmunini belgilaydi, ta'lim-tarbiya berish jarayonini tekshiradi, 
shu jarayonning qonuniyatlarini va ta'lim berish usullarining ilmiy asoslangan tizimini 
belgilaydi. 
Metodika fani quyidagi masalalarni o'rganadi: 1. O'qitishning vazifalari va mazm unini 
aniqlaydi. Nimani o'qitish kerak? savoliga javob beradi, ya'ni boshlang'ich sinflar ona tili 
kursining dasturlarini, ta 'lim mazmunini belgilab beradi, o'quvchilar uchun darsliklar va 
qo'llanm alar yaratib, ularni takomillashtirib, sam aradorligi va muvofiqligini doimiy nazorat 
qilib boradi.[3]
2. O'qitish metodlari, tamoyillari, usullari, dars va uning turlarini, o'quvchilar amaliy 
ishlari - mashqlar va yozma ishlaming izchil tizimini ishlab chiqadi, ya'ni "Qanday o'qitish 
kerak?" savoliga javob tayyorlab beradi.
3. O'quvchilarga ona tilidan bilim berish va ko'nikm a hosil qilishda ilmiy nuqtayi 
nazardan eng foydali shart-sharoitlar haqidagi masalalarni hal qiladi, ya'ni "Nega xuddi mana 
shunday o'qitish kerak?" savoliga javob tayyorlaydi.[4] 
Eng foydali materiallarni, metodlarni o'rganadi, tanlangan m etodlarni asoslaydi, 
tavsiyalarni eksperimental tekshiradi. Boshlang'ich sinflarda ona tili o'qitish metodikasi yuqori 
sinflarda ona tili o'qitish metodikasining dastlabki bosqichi bo'lib, u tekshiradigan masalalarni 
boshlang'ich sinf o'quvchilariga tadbiqan (muvofiq ravishda) o'rgatadi. Shu bilan birga, 
boshlang'ich sinflarda ona tili o'qitish metodikasining o'ziga xos xususiyatlari mavjud. 
Ona tilini o'rganish jarayonida o'quvchilarda ilmiy dunyoqarash asoslarini shakllantirish 
masalasini hal qilishda maktabda o'zbek tilini o'rgatishga asos bo'ladigan material alohida 
qimmatga ega. O'quvchilarda dunyoqarash asoslarini shakllantirish ko'pqirrali jarayon bo'lib, 
maktabda va maktabdan tashqarida olib boriladigan o'quv-tarbiyaviy ishlarning barcha tizimida 
hal qilinadi. 
Maktabda o'quv predmeti sifatida tilni o'rganish tizimi tilning barcha tomonlarini, ya`ni 
fonetikasi, leksikasi, so'z yasalishi va grammatikasi (morfologiya va sintaksis)ning o'zaro ichki 
bog'lanishlariga asoslanadi. Tilning barcha tomonlari o'zaro bog'lanishining murakkabligi 
uning kommunikativ funksiyasida namoyon bo'ladi. Gap o'z qurilishiga ko'ra so'zdan sifat 
jihatidan farqlanadn: so'z o'zi alohida kelganda mustaqil ma`no anglatmaydigan morfemalardan 
tuziladi, gapni tashkil etuvchi komponentlar esa gapdan tashqarida ham mustaqil leksik ma`no 
bildiradi, ran tarkibida esa uning ma`nosi yana oydinlashadi. Gap va so'z birikmasi "qurilish 

---