Tarbiya: muammo, yechim

II. Zamonaviy fan va ta’lim-tarbiya: muammo, yechim, natija
 
HTTP://INTERSCIENCE.UZ/ 
36 
MATEMATIKA FANINI O’QITISHDA ZAMONAVIY USULLARDAN SAMARALI 
FOYDALANISH 
Abdullaev Iskandar Abdusalovich 
Samarqand davlat arxitektura-qurilish instituti qoshidagi akademik litseyi, 
 
Kalit so’zlar:
 
matematika, usullar, texnologiyalar, moodle, keys, loyiha. 
Annotasiya:
Ushbu maqolada hozirgi kunda oliy ta’lim muassasalarida matematika 
fanini o’qitishda qo’llaniladigan dasturlar va texnologiyarni usullarga bog’lagan holda dars 
jarayonini tashkil qilish haqida yozilgan. 
Matematika va uning usullarini bilish zamonaviy mutaxassisni tayyorlash uchun zarur 
shartlardan biridir. Oliy ta’lim tizimida bitiruvchilarni tayyorlash darajasiga qo'yiladigan 
talablar matematika fanini har bir yo’nalishda o’qitilishi va o’rganilishi zamon talablaridan 
biridir. Hozirgi kunda universitetlar matematikani o'qitish jarayonini va uning qo'llanilishini 
tashkil qilishning mavjud yondashuvlarini o'zgartirishni o'z zimmalariga oladilar. O'qitishning 
asosiy yo'nalishi mutaxassislarni tayyorlashga yo'naltirilgan ta'lim jarayonining yo'nalishiga 
ham uzviy bog’liq. 
Hozirgi vaqtda maktabning yuqori sinflarida matematikadan imtihonga maqsadli 
tayyorgarlik olib borilmoqda, bu tipik variantlarni yechishdan iborat. Oxir oqibat, maktab 
o'quvchilari uchun matematika mantiqiy fikrlashni shakllantirishga yordam bermaydigan bir 
qator amaliy masalalarni echish uchun alohida qismlar to'plami sifatida taqdim etilgan. 
Maktabda matematikani o'qitishning natijasi shundan iboratki, maktab o'quvchilari qanday 
fikrlash kerakligini unutyaptilar, ko'pchilik isbotlash, tahlil qilish, mantiqiy ko'nikmalarga ega 
emas. 
Universitetlarda matematika 1-2 kurslarda o'rganiladi. O'qitish tajribasi shuni 
ko'rsatadiki, birinchi kurs talabalarining ko'pchiligida matematikani o'rganish motivatsiyasi 
past, mustaqil nazorat qilishni bilmaydi. Talabalar matematik tsikl fanlari bo'yicha darslarga 
muntazam ravishda qatnashmaydi. 
Talabalar orasida darslarga kam qatnashish sabablarini aniqlash uchun anketa o'tkazildi. 
Darslarga kirmaslikning asosiy sabablari qatoriga quyidagilar kiradi: mavzuga qiziqishning 
yo'qligi, mavzularni tez o'rganish, katta hajmli yozuvlar, yozib olingan narsaning ma'nosini 
anglashga ulgurmaydigan narsalar, aniqlik yo'qligi, davomatning tartibsiz monitoringi. Bizning 
oldimizda savol tug'ildi: matematikani qanday qilib to'g'ri o'rgatish kerak, abituriyentlarning 
matematik tayyorgarligi hozirda talab qilinadigan ko'p bo'lgan va auditoriya soatlari bo'lgan 
vaziyatda talabalarning motivatsiyasini kuchaytirish va o'quv faoliyatini nazorat qilishni 
o'rgatish. 
Ta'limning an'anaviy shakli doirasida talabalarning motivatsiyasini oshirish imkoniyatlari 
cheklangan. Zamonaviy o'qitish usullari va texnologiyalaridan foydalanish talabalarning bilim 
mustaqilligini rivojlantirishga yordam beradi, ularni o'quv materialini o'zlashtirish darajasini 
oshirish, matematikaning boshqa fanlar bilan fanlararo aloqalarini o'rnatish, mashg'ulotlarni 
individualizatsiya qilish uchun imkoniyatlar yaratadi. 
Texnologik universitetlar talabalariga matematikani o'qitishda qo'llaniladigan zamonaviy 
uslublar qatoriga quyidagilar kiradi: faol ma'ruzalar, interaktiv va faol amaliy mashqlar [5].
Zamonaviy texnologiyalarga quyidagilar kiradi: modulli yo'naltirilgan dinamik ta'lim 
tizimi Moodle, matematik paketlar MathCAD, MATLAB, Mathematica, Maple va MS Excel 
dasturi. 
Faol ma'ruzalar tarkibiga muammoli ma'ruzalar va dialogli ma'ruzalar kiradi. Faol 
ma'ruzalar an'anaviy ma'ruzalar bilan birlashtirilishi kerak. 
Muammoli ma'ruzaning an'anaviy darsdan farqi shundaki, yangi mavzular materialni 
taqdim etish jarayonida zarur bo'lgan muammoli savol yoki topshiriq yordamida kiritiladi. 
Talabalar munozarada qatnashadilar, muayyan echimlarni izlaydilar. Matematikaning amaliy 

---