Tarbiya: muammo, yechim

II. Zamonaviy fan va ta’lim-tarbiya: muammo, yechim, natija
 
HTTP://INTERSCIENCE.UZ/ 
11
6 
Fizika va kimyo fanlarida modda tuzilishi, atom va molekulalar, yadro tuzilishi, yadro 
reaksiyalari, modda miqdori, kristall panjaralar, yelektroliz hodisasi va boshqa mavzular o‘z 
o‘nalishida o‘rganiladi. Elementlar davriy sistemasidan molekulyar fizika , elektr, atom va 
yadro fizikasi bo‘limlarida foydalaniladi. 
Fizika va biologiya darslarida: Tabiatda ishqalanish kuchlari mavjud bo‘lgani uchun 
o‘simliklar atrofdagi daraxtlarga chirmashib o‘sadi va yorug‘likka intiladi. Ishqalanish 
hayvonlar o‘simliklar va insonlar faoliyatida mhim ahamiyatga ega. Shar shaklidagi no‘xat, 
mosh kabi o‘simlik mevalari ishqalanishning kamligidan tez aralashadi.Har bir meva tarkibida 
kislota mavjud ekani botanika kursidan ma’lum.Bu kislotalardan elektrolit sifatida foydalanib, 
galvanik element yasash mumkin. Mexanik harakat, reaktiv harakat mavzularida meduzalar, 
kal’marlar va sakkiz oyoq kabi harakatini hayvonlar biologik bilimlar asosida fuzik tamondan 
tushuntirish mumkin. 
Demak o‘qituvchi fanlararo integratsiyalashgan darslarni tashkil etish orqali boshqa 
fanlarga oid ko‘rgazma, rasm, tushuncha va terminlardan, amaliy ish materiallaridan, kundalik 
kuzatish natijalaridan va so‘zsiz kompyuter texnologiyasidan foydalaniladi. 
O‘QUV FANLARINI INTEGRASIYALASHDA TEXNOLOGIYA FANINING O‘RNI 
Muxamedova Zilola Axmadovna
Buxoro shahar 14-maktab boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi 
O‘qituvchining kasbiy nufuzini oshirish va ta’limda zamonaviy ta’lim texnologiyalarini 
qo‘llash integratsiyaning asosiy yo‘nalishi hisoblanadi. 
Bugungi kunda pedagogikaga oid ilmiy izlanishlarda o‘quv fanlarini o‘qitishdagi 
tarqoqlikni bartaraf qilishga qaratilgan shakl, metod hamda vositalari tizimini, ularning asosi 
bo‘lgan o‘qitish va tarbiyalash jarayoni metodologiyasini ishlab chiqishga alohida e’tibor 
qaratilmoqda. Demak, o‘quvchilarni barkamal inson qilib yetishtirishga, ularning xalq 
insonparvarligi chashmalaridan, umumbashariy qadriyatlardan bahramand bo‘lishlariga e’tibor 
berish lozim. Bunda ma’naviyatdan “... oqilona foydalanish, bolalarimizni vatanparvarlik, 
rostgo‘ylik, xalqsevarlikka o‘rgatish kerak bo‘ladi. 
Aslini olganda, axloq – ma’naviyatning o‘zagi. Inson axloqi shunchaki salom-alik xush 
muomaladangina iborat emas. Axloq – bu avvalo insof va adolat tuyg‘usi, iymon, halollik 
deganidir. 
Bu ko‘rsatmalar, tabiiyki, ta’lim jarayonida o‘quv fanlarini integratsiyalash yo‘llarini 
aniqlash orqali amalga oshiriladi. Ma’lumki, integratsiya – bu ayrim bo‘lak, qismlarning 
birlashib, bir butun bolishidir. Ta’lim jarayonida o‘quv fanlarini integratsiyalashda asosiy 
masala vazifalarning o‘zaro birligini ta’minlashda, avvalo, maqsad metod, shakl, vositalar va 
kuzatilgan natijalarni belgilab olishdir. 
Ta’limni integratsiyalashtirish (o‘zaro muvofiqlashtir) – o‘quvchilar dunyoni yaxlit 
tasavvur qilish qobiliyatini rivojlantirish, dunyoqarashni shakllantirish imkonini beradigan 
integrativ fanlarni yaratish g‘oyasini ifodalaydi. 
Integratsiya – 1) o‘quv fanlarining o‘zaro aloqadorligi; 2) lotincha “integration” so‘zidan 
olingan bo‘lib, qayta, qurish, tiklash, to‘ldirish; “integr” – to‘liq, butun, yaxlit degan ma’noni 
anglatadi. Integratsiya – bir-biri bilan organik birlashib ketish, bir-biriga o‘zaro singdirish, bir-
biri bilan birlashib yangi, yagona barqaror umumlashgan-yaxlit g‘oyani hosil qilish. 
Ta’limga bog‘liq “Integratsiya” tushunchasi 2 ta ma’noga ega: 
O‘quvchida atrofdagi olam to‘g‘risida yaxshi tasavvur hosil qilish (bu yerda integratsiya 
ta’lim maqsadi sifatida ko‘riladi). 
Predmetli bilimlarni yaqinlashtirish uchun umumiy platformani topish (bu yerda 
integratsiya – ta’lim vositasi). 

---