Ko‘pchigan perlit ishlab chiqarish texnologik liniyalari Perlit jinsining yirik fraksiyalari (chaqiq tosh va yirik qum) pechning harakatlanuvchi qavatida, mayda donalar esa osma holatida kuydiriladi. Qisqa muddatli kuydirish (20-60sekund) pech barabanining katta tezlikda (8-18 ayl/min) aylanishi va ikkita forsunka yordamida gaz alangasining yo‘naltirilishi natijasida erishiladi. Qaynovchi qatlam pechining ishlashi xuddi suyultirilgan qatlamni qo‘llashga ko‘ra asoslangan. Bu pechlarda dona yirikligi 10mm gacha, ko‘pincha yirikligi 5mm gacha qumlar olinadi. Perlitga termik ishlov berish ikki kamerali pechda bajariladi, birinchi kamerada dastlabki isitiladi, ikkinchisida esa kuydiriladi. Kuydirish davomiyligini 5-15minutgacha o‘zgartirish mumkin. Ko‘pchigan perlit ishlab chiqarish texnologik liniyalari, mahsuldorligi 25, 50 va 100ming m3/yil da, fraksiyalangan jinslar va gaz ko‘rinishidagi yoqilg‘ini qo‘llash ( rasm-7.25, 7.26, 7.27) keltirilgan
Rasm-5.26.Perlit chaqiq toshi va qumining aylanma pechda ishlab chiqarish
jarayonining texnologik sxemasi: 1-lentali elevator LG-400; 2-tarelka tipidagi ta’minlovchi 01300mm; 3- lentali konveyr TK-13; 4-lentali elevator LG-160; 5-yopqich; 6-diskli ta’minlovchi DL-6A; 7-issiqlikka tayyorlash pechi SMT-178; 8-aylanma ko‘pchitish pechi SMT-179; 9-havo xaydovchi ventilyator VVD-8; 10-cho‘ktirgich; 11-siklon SN-15 01000mm; 12-ta’minlovchi yopqich SMT-180; 13-elak burat SM-237m; 14-jag‘li yopqich 400x400mm; 15-diskli ta’minlovchi DL-8A; (chaqiq tosh ishlab chiqarish); 16-yacheykali ta’minlovchi 300x300mm; (qum ishlab chiqarish); 17- ho‘l chang ushlagich PVM-5S; 18-markazdan qochma ventilyator SL-7-40 №5; 19-xo‘l chang ushlagich PVM-20S; 20-markazdan qochma mo‘ri NP-1m; 21- markazdan qochma mo‘ri NP-1m; 22-konveyr.
Rasm-5.27. Qaynovchi qatlam pechida perlit chaqiq toshi va qumini ishlab
chiqarish jarayonining texnologik sxemasi: 1-to‘kuvchi mashina MVS-4; 2-lentali konveyr S-948; 3-lentali konveyr S- 1002; 4-lentali elevator LG-400; 5- shibberga vintli yo‘naltiruvchi TPV-1A; 6- xomashyo silosi, sig’imi 320m3; 7-tarelkali ta’minlovchi 01300mm; 8-lentali konveyr V-500; 9-lentali konveyr V-500; 10-shiberli yopqich; 11-osma diskli ta’minlovchi DL-6A; 12-lentali tarozi VL-1059m; 13-ta’minlovchi yopqich SMT- 180; 14-ikki zonali issiqlikka tayyorlovchi pech va qaynovchi qatlam pechida kuydirish 01500mm; 15-qaynovchi qatlamli sovitgich 01000mm; 16-qoplangan siklon 01600mm; 17-havo xaydagich TV-80-1,2; 18-shelevoy apparat 850x650x700mm; 19-yakka siklon SN-15 0200mm; 20-siklon SN-15 (oltita siklondan iborat gurux 0500mm); 21-gidrodinamik chang ushlagich GDP-07-1G; 22-cho‘ktiruvchi kamera 02500mm; 23-yakka siklon SN-15 0800mm, bunkerli; 24-elak burat SM-237M; 25-ventilyator SP- 10-28 №2,5 ; 26-engli filtr SMS-101- P; 27-vintli konveyr 0200mm; 28-ventilyator VVD-8; 29-ventilyator VDN-10; 30- ventilyator SP-7-40 №8; 31-tayyor mahsulot silosi, sig‘imi 60m3; 32-osma diskli taminlovchi DL-8A; 33-yacheykali ta’minlovchi 300x300mm. Ko‘pchigan perlit hidsiz va biochidamli material bo‘lib, donalari yirikligi bo‘yicha chaqiq tosh va qumga bo‘linadi. Perlit qumi va chaqiq toshini beton uchun to‘ldiruvchi va issiqlik izolyasiya materiali sifatida qurilishda ishlatiladi. Ko‘pchigan perlit qumiga qo‘yiladigan talablar Ko‘pchigan perlit xidsiz va biochidamli material bo‘lib, donalari yirikligi bo‘yicha chaqiqtosh va qumga bo‘linadi. Perlit qumi va chaqiq toshini beton uchun to‘ldiruvchi va issiqlik izolyasiya materiali sifatida qurilishda ishlatiladi. Qumning zichligi uning xaqiqiy zichligiga, bo‘shliqligiga va namligiga bog‘liq bo‘lib, quruq va sochiluvchan holatda aniqlanadi (standart holat deb ataluvchi). Suvga to‘yingan holda muzlash extimoli bo‘lgan konstruksiyalardagi betonlar yoki M200 va undan ortiq markadagi betonlar uchun tayinlangan qum 1550 kg/m3 zichlikka ega bo‘lishi kerak. Boshqa hollarda - 1400 kg/m3 dan kam bo‘lmasligi talab etiladi. Siltash jarayonida qum zichlashib uning zichligi 16001700 kg/m3 ga etishi mumkin. Eng katta hajmni 5-7 % namlanganlik holatidagi qum egallaydi; namlikning ortishi yoki kamayishi bilan qumning hajmi kamayadi (1.3-rasm). Bu xususiyatni qumni qabul qilish va dozalash jarayonida (xajm bo‘yicha), shuningdek beton tayyorlashda inobatga olish kerak. Karerdagi qum turli namlilik darajasiga ega bo‘lganligi uchun uni ochiq xavoda saqlash davomida namligi tinimsiz o‘zgarib turadi. SHu sababli beton ishlab chiqarish jarayonida davriy ravishda qumning zichligi va namligini aniqlab turish va beton tarkibiga tuzatishlar kiritish zarurati tug‘iladi. Turli to‘ldiruvchilarni sinash natijalariga ko‘ra qumning suvshimuvchanligi 4-14%, yirik to‘ldiruvchining suvshimuvchanligi 1-10%, yirik donali qumlar 46%, urtacha yiriklikdagi qumlar 6-8%, mayda (mayin) zarrali qumlarda 8-10% va o‘ta mayda qumlarda 10% dan ortiq, volsk standart qumida 4%, shagalda 1-4%, pishiq otqindi tog‘ jinslaridan olingan chaqilgan toshda 2-6%, karbonat jinslaridan olingan chaqilgan toshlarda (suvshimuvchanligini hisobga olgan xolda) 5-10% ga teng. 5.14-jadvalda ba’zi to‘ldiruvchilarning standart va texnologik xarakteristikalari keltirilgan. Xar xil xarakteristikali to‘ldiruvchilar bir biriga yakin standart xarakteristikalarga ega bo‘ladilar. 5.14.-jadvaldagi qiymatlar texnologik xarakteristikalar qo‘llanilishini foydaligini e’tirof etib, betonning xususiyatiga to‘ldiruvchining ta’sirini kengroq hisobga olish imkonini beradi.
