Ta’minot, boshqaruv va h k. ham mavjudligi bilan

Bahs-munozara yoki nazorat uchun savollar 

 

•  “Uy xo‘jaligi” tushunchasining mazmuni nimada? 

•  Uy  xo‘jaligiga  tegishli  bo‘lgan  xarakterli  xususiyatlarni  aytib 

bering. 

•  Uy  xo‘jaliklari  moliyasi  har  bir  davlat  moliyaviy  tizimning 

ajralmas  tarkibiy  qismi  hisoblanadimi  va  uning  moliyaviy 

ahamiyati nima bilan belgilanadi? 

•  “Uy  xo‘jaliklari  moliyasi”ning  ijtimoiy-iqtisodiy  mohiyatini 

tushuntirib bering. 

•  “Uy  xo‘jaligi”, “xonadon”  yoki  “oila”  atamalari  bir  xil  ma’noni 

anglatadimi? Ular o‘rtasidagi o‘xshashlik va farqlarni bilasizmi? 

•  “Uy xo‘jaligi moliyasi” iborasining o‘rniga “xonadon moliyasi” 

va  “oila  moliyasi”  iboralarini  ekvivalent  yoki  sinonim  iboralar 

shaklida ishlatsa bo‘ladimi? Ularning farqlarini aytib bering. 

•  Uy  xo‘jaligini  xo‘jalik  yuritishning  mustaqil  iqtisodiy  va 

moliyaviy  birligi  sifatida  ajratilishi  qanday  me’zonlar  asosida 

amalga oshirilmog‘i lozim? 

•  Uy xo‘jaliklari moliyasining ta’rifini aytib bering. 

•  Uy  xo‘jaliklarida  mavjud  bo‘lgan  moliyaviy  munosabatlar 

majmuini qanday guruhlarga bo‘lish mumkin? 

•  Qanday  munosabatlar  uy  xo‘jaligining  ichki  moliyaviy 

munosabatlari hisoblanadi? 

•  Uy  xo‘jaliklarining  tashqi  moliyaviy  munosabatlarini 

tushuntirib bering. 

---

698 

mentariylar  (vositalar,  dastaklar)  kengaymoqda:  ipotekaviy 

kreditlashtirish  rivojlanayapti;  investitsion  fondlar,  nodavlat 

pensiya fondlari, sug‘urta kompaniyalari faol faoliyat ko‘rsatayapti; 

•  tijorat  banklari  (shu  jumladan, “Xalq  banki”  va  boshqa 

banklar) o‘rtasidagi raqobatning kuchayishi aholi mablag‘larini jalb 

qilish  shakllari  va  metodlarining  rivojlanishiga  o‘z  ijobiy  ta’sirini 

ko‘rsatdi:  taqdim  etiladigan  xizmatlar  doirasi  (spektri)  kengaydi, 

omonatlarning yangi turlari yaratildi va boshqalar; 

•  jismoniy  shaxslar  omonatlarini  qisman  kompensatsiya 

qilishni  ko‘zda  tutuvchi  xususiy  (shaxsiy)  omonatlarni  majburiy 

sug‘urta  qilish  tizimining  yaratilishi  bank  tuzilmalariga  bo‘lgan 

ishonchning  o‘sishiga  o‘z  ta’sirini  ko‘rsatadi  va  uy  xo‘jaliklari 

jamg‘armalar 

bog‘langan 

(tashkil 

qilingan) 

shakllarining 

imkoniyatlarini kengaytiradi; 

•  jamg‘arma 

jarayonlarida 

foydalaniladigan 

moliyaviy 

instrumentlar  daromadlik  darajasining  bir-biriga  yaqinlashuvi 

yangi  moliyaviy  piramidalarni  yaratish  yo‘liga  to‘siq  bo‘lib  xizmat 

qiladi. 

Bir 

vaqtning 

o‘zida 

jamg‘armalar 

hamon 

o‘zlarining 

investitsion  salohiyatini  to‘liq  amalga  oshirmayapti  va  uy 

xo‘jaliklari 

daromadlarining 

qo‘shimcha 

manbalariga 

to‘liq 

aylanmayapti.  Buning  ustiga  hozirga  qadar  uy  xo‘jaliklari 

jamg‘arma  fondlarining  o‘sishi  iste’mol  fondi  hisobidan,  ya’ni 

daromadlar  tarkibiy  tuzilmasining  sifat  jihatidan  o‘zgarishi 

natijasida  emas,  balki  iste’molning  iqtisod  qilinishi  hisobidan 

amalga oshirilayotir. 

Jamg‘arish  jarayonining  sog‘lomlashtirilishi  (normallashuvi) 

iqtisodiyot  va  ijtimoiy  soha  rivojlanishini  muvozanatlashtirish 

(balanslashtirish)  va  ularning  barqarorligini  ta’minlash  bilan  uzviy 

bog‘langan. Bu narsa, o‘z navbatida, ishlab chiqarish va iste’mol, 

daromadlarni  taqsimlash  va  ulardan  foydalanish,  moliya  va  pul 

muomalasi  sohalaridagi  saqlanib  qolgan  nomutanosibliklarga 

barham berilishini taqozo etadi. 

Hozirgi  sharoitda  uy  xo‘jaliklari  jamg‘armalari  mexanizmini 

takomillashtirish  quyidagi  bir  necha  yo‘nalishlar  orqali  amalga 

oshirilishi kerak: 

•  aholi  real  daromadlari  va  sotib  olish  qobiliyatining  o‘sishini 

ta’minlash.  Bu  narsa  uy  xo‘jaliklari  jamg‘armalarga  nisbatan 

moyilligining o‘sishiga o‘z ta’sirini ko‘rsatadi; 

•  mablag‘larni  investitsion  jarayonlarga  jalb  qilish  uchun 

valyutalarni  sotib  olishga  xarajat  qilinadigan  jamg‘armalarning 

695 

ayrim 

to‘g‘ri 

(bevosita) 

soliqlar 

(yagona 

ijtimoiy 

soliq, 

korxonalarning  foydasidan  olinadigan  soliq,  tashkilotlarning  mol-

mulkidan olinadigan soliq va boshqalar) ham oshiradiki, ular ham 

qisman yoki to‘liq tovarlar bahosi orqali kompensatsiya qilinadi. 

Aholi  daromadlari  va  xarajatlari  balansi  xarajatlar  qismining 

boshqa  moddalari  (“omonatlar  va  qimmatli  qog‘ozlardagi 

jamg‘armalarning  o‘sishi”, “xorijiy  valyutalarni  sotib  olish  bo‘yicha 

aholi  xarajatlari”  va  boshqalar)  jamg‘arish  jarayoni  doirasida  uy 

xo‘jaliklarining  moliyaviy  munosabatlarini  aks  ettiradiki,  ularning 

o‘ziga  xos  bo‘lgan  xususiyatlari  ushbu  bobning  navbatdagi 

paragrafida ko‘rib chiqiladi.