Ta’limiy o‘yin turlari. Tanishuv o‘yinlari, ishchanlik muhitini yaratuvchi o‘yinlar. Milliy o’yinlarning tarbiyaviy ahamiyati. Reja

5. Qutili qo‘g‘irchoqlar. Qutili qo‘g‘irchoqlar ham oddiy sharoitda yasash mumin bo‘lgan qo‘g‘irchoqlardir. Bu ayniqsa, bolalarning ijodiy faoliyati uchun juda qiziqarlidir.
Kerakli jihozlar: tabiiy (uy) sharoitidagi tashlandiq (ishlatilmayotgan), lekin butun qutilar (gugurt, choy va boshqa narsa-buyum qutilari), qaychi, bezash uchun rangli qog‘ozlar, elim.
Tayyorlash jarayoni: masalan, xo‘rozni yasash uchun katta-kichik o‘lchamda uch xil quti olinadi.Dastlab katta quti, o‘rta va yana sal kattaroq qutilar birin-ketin joylashtiriladi. So‘ngra yupqa qog‘ozdan xo‘rozning toji, ikki yon boshiga qanotlari, ko‘zi, qoshi dum qismi, og‘zi yasalib, yopishtiriladi:
Maktabgacha ta’lim muassasalarida qo‘g‘irchoq teatrini tashkil qilishda
quyidagilargaahamiyatberishzarur:' '
Birinchi navbatda ertak bilan tanishib chiqiladi. Ertakning voqea bo‘lgan joylari, sahna ko‘rinishlari eskiz qilinadi. Bu eskiz qo‘g‘irchoq teatri "tili"da dekorastiya eskizi deyiladi. Masalan: uy, daraxt, stol, stul va hokazo narsalar bunga misol bo‘lishi mumkin. Qahramonlar esa bitta-bitta o‘rganilib, xarakterlari va ularga xos obrazlar yaratiladi.
Ip (marionetka) bilan boshqariladigan qo‘g‘irchoqlarni yasash. Kerakli jihozlar: kosiblar ishlatadigan qora rangli ip, qo‘g‘irchoqni kiyintirish uchun har xil mato, qaychi, xdr xil qog‘ozlar, yupqa doka, jilvir qog‘oz, loy yoki plastilin, gips, alebastr, vazelyn yog‘i, vatman qog‘oz, karton qog‘oz, har xil rangli bo‘yoqlar, yog‘och parchalari, yog‘och ustasining asbob-anjomlari.1-5 gacha bo‘lgan bosqichlar qo‘lga kiyib o‘ynatiladigan qo‘g‘irchoqlar kabi bo‘ladi.
6-bosqich. Bezash ishlari. Pardozdan chiqqan qo‘g‘irchoqning bosh qismini mexanizator tayyorlagan qo‘g‘irchoqning gavda qismiga qatiriladi. Qo‘g‘irchoqning qo‘l-oyog‘i, gavdasi va bosh qismidan ip tortib qo‘g‘irchoqni boshqarish uchun tayyorlangan moslamaga qotiriladi. Ip bilan boshqariladigan qo‘g‘irchoqning o‘ziga xos xususiyati shundaki, uning harakatlari boshqa qo‘g‘irchoqlar harakatiga nisbatan hayotiyroq yoki qiziqarliroq bo‘ladi. Bu esa tomoshabinni o‘ziga yanada jalb qiladi.
Paxmoq teatrining tuzilishi vajihozlari. Ma'lumki bolalarning har tomonlama rivojlanishlarida turli o'yinlar va teatrlashtirilgan tadbirlarning ahamiyati kattadir. Bunda stol ustida oynaladigan Oyiinchoqlar, qo’g’irchoqlar teatrlaridan keng foydalaniladi. Paxmoq teatrining o⁴ziga hos tomoni shundaki, kichkintoylar asosan ertak qaxramonlarining aynan o'zini koVadilar. Personajlar paxmoq ekranga yopishtiriladi.Ekran tayyorlash uchun balandligi 40, uzunligi 60 sm li qalin karton yoki faner uctiga paxmoq gazlamasi yaxshilab yopishtiriladi. Personajlarni tayyorlash uchun o¹ rtacha qalinlikdagi kartondan foydalanamiz, tayyor bo'lgan personaj orqasiga paxmoq gazlamasi yopishtiriladi.
Personajlar ekranga mana shu yol orqali yopishtiriladi. Bolalar uchun moijallangan paxmoq neatri (ertak ishtirokchilari, personajlar, dekaratsiyalar, ertak matni, boshlovchi ertakchi bob yoki momodan) iborat boiadi. Paxmoq teatri uchun personajlar quyidagica tayyorlanadi: personajlar karton qog’ozdan qirqib olinadi va rangli bo'yoqda, guashda bo'yaladi.Tayyor bolgan personajlar ertak teksti bilan bitta papkaga solib qo’yiladi.
Hozirgi kunda m a'lumki, teatrning birnecha turlari faoliyat ko'rsatib kelmoqda. Komediya teatri,drama, xalq teatri, musiqali drama va komediya ,opera , balet ,va qo'g'irchoq teatrlari shular jumlasidandir.Teatr bu yunoncha (tiyation)so'zidan olingan bo'lib-tomoshaxona degan manoni bildiradi. Jajji kichkintoylarimizning sevimli tomoshasi bu- qo'g'irchoq teatridir. Bu teatr orqali bolalar o'zlariga yaqin va tanish bo'lgan o'yinchoqlarni, ayiqcha quyonch, kuchukcha va boshqa qahramonlarni jonliligi, harakat qilish va gapirish bolalarni o'ziga rom etish. Bu teatr bolalarga katta hi'rsandchilik va quvonch bahsh etish. Bu teatr nafaqat ko'ngil ochish uchun, balki tarbiyaviy ma'nosiga ham qarash kerak. Bolalar bog'chasida katta va qiyinspektakllarni qo'yish mumkin emas. Kichik sahnali, kichik ertak asosida o'zlarining o'yinchoqlari yordamida qo'yishlari ,mumkin. Bu kichik ko'rinishlarining har biri ham bolalarda katta tasurot uyg'otadi va bayram ertaklariga ko'tarinki ruh bahsh etadi. Har qanday badiiy asarni qo'g'irchoq tetri orqali ko'rsatilsa, bolalar uchun yanada tushunarli bo'ladi.
Qo'g'irchoq tetri uchun eng kerakli bo'lgan shirma tayyorlanadi.Balandligi 50 sm, uzunligi 80 sm reka yordamida tayyorlanadi. Reka, mih orqali qoqilib, orqa tomoniga ikki tomoni ochiladigan qilib, ko'ja yoki germantin orqali birlashtirib unga parda tikiladi va o'rnatiladi.
Qo'g'irchoqlarni tayyorlash uchun oddiy shar va un gazeta bo'laklari va klestr kerak bo'ladi. Shar ustiga pap'e -mash'e orqali tayyorlab yopishtiriladi, 7 marta takrorlab yopishtirib chiqadi va quritiladi.
Hona haroratida 2-3 kun qurigach unga qosh.og'iz va burun pap'le mashe orqali tayyorlab yopishtiriladi. Yana quritiladi 2-3 kunpdan so'g yahshilab qurigan shakilga yog'och ulanadi va qoqib, qum qog'oz orqali silliqlanadi. Unga voda imulsiya bo'yog'iga, PVA yelimi 1 qoshiq qo'shib sariq va ochqizil guashdan ozgina qo'shib, rangini chiqarib, paralon orqali yuzini urib-urib bo'yaladi. Guash yordamida ko'z,qosh, og'z chiziladi va laklanadi. Unga qora vimor , teri yordamida soch o'rnatiladi.
So'ngra qo'g'irchoq o'rnatiladi. Qo'l, oyoq tikib chixolga patron orqali ulanadi. So'ngra kiyintiriladi. Ertak qahramonlari tayyor bo'lgach, teksti yozib, sahnalashtirishga tayyorlanadi. Ertak ishtirokchilari, personajlar, deratsiyalar, ertak matni, boshlovchi, ertakchi bobo yoki muammodan iborat bo'ladi.