Ta’limda raqamli texnologiyalar. Darslik. T. E. Delov, G. T

Talabalarning virtual tadqiqot ishlarini tashkil etish
 
Hozirgi vaqtda talabalarning ilmiy-tadqiqot mashg‘ulotlariga katta e'tibor 
berilmoqda. Shu bilan birga, o‘quv va tadqiqot ishlarini birlashtirish printsipi asosiy 
sifatida ta'kidlangan, uni amalga oshirish usullaridan biri talabalarni tadqiqot 
faoliyatining turli shakllariga jalb qilishdir. Bu shakllardan biri tadqiqot 
laboratoriyalarida qatnashishdir. 
Virtual laboratoriya
– bu kompyuter uskunalari va dasturiy ta’minot bilan 
jihozlangan o‘quv birligi bo‘lib, u o‘rganilayotgan real ob'ektlarda sodir bo‘ladigan 
jarayonlarni simulyatsiya qiladi. Virtual laboratoriyalar o‘rganilgan yoki 
loyihalangan ob'ektlarda misollarni modellashtirish dasturlari, shuningdek 
matematik paketlar, optimallashtirish dasturlari, ma’lumotlar bazalari va 
boshqalardan foydalanish bilan tavsiflanadi.
Virtual tadqiqot laboratoriyasining tuzilishi ikkita komponentdan iborat: 
- ilmiy (ma'lum bir muammoni hal qilish uchun yig‘ilgan vaqtinchalik virtual 
guruhlar) 
- dasturiy va texnik yordam. 
Texnik va dasturiy ta’minotni qo‘llab-quvvatlash bo‘limining funktsiyalari 
quyidagilarni o‘z ichiga oladi: 
- ma’lumotlar bazalariga masofadan kirishni yaratish va ta’minlash, 
foydalanish va texnik xizmat ko‘rsatishning oqilona tartiblarini ishlab chiqish; 
- integratsiya protseduralarini ishlab chiqish (matnlar, jadvallar, statistika, 
xaritalar va boshqalar); 
- axborot qidiruv quyi tizimlarini yaratish; 

---

192 
- elektron va qog‘oz shaklida yaxlit arxiv muhitini yaratish va tashkiliy-uslubiy 
ta’minlash. 
Virtual laboratoriyaning asosiy qismi: 
1. Har xil turdagi modellar to‘plamlari bilan ishlashga imkon beradigan dizayn 
markazi (shu jumladan simulyatsiya), dasturiy komponentlar bazasidan foydalanib, 
ushbu modellar bo‘yicha aniq muammolarni hal qilish. 
2. Har xil turdagi ilmiy materiallarni saqlashni va kerakli materiallarni 
qidirishni ta’minlaydigan ilmiy hujjatlar ombori. 
3. Tegishli arxiv (forum) saqlanishi bilan masofadan turib maslahatlashuvlarni 
tashkil etish. 
4. Munozaralar. (suhbat) 
Shunday qilib, virtual tadqiqot ishlaridan foydalanish talabalarning tadqiqot 
faolligini oshirishning samarali usuli hisoblanadi. 
Shunday qilib, virtual laboratoriya an'anaviy tadqiqotlarni tashkil etish uchun 
xos bo‘lgan xususiyatlarning to‘liq to‘plamiga ega. 
Talabalarning virtual tadqiqot maydoniga qo‘shilishi ularning dunyo haqidagi 
zamonaviy ilmiy tasavvurini shakllantirishga yordam beradi. 
Demak, tadqiqot o‘tkazish jarayonida virtual laboratoriyalardan foydalanish 
ancha oqlangan va zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari asosida 
amalga oshirilgan ko‘rinadi.