Ta’limda raqamli texnologiyalar. Darslik. T. E. Delov, G. T

Har bir o‘qituvchi nafaqat barcha turdagi elektr qurilmalarini ishlatish 
qoidalarini yaxshi bilishi va ularga rioya qilishi, balki elektr toki qurboniga 
birinchi yordamni to‘g‘ri ko‘rsatishi ham kerak. 

---

212 
Elektr toki urishi uchun birinchi yordam 
Kuchlanishga tushgan o‘quvchi elektr toki ta'siridan darhol ozod qilinishi kerak. 
Buning uchun elektr toki iste'molchisini eng yaqin vilka ulagichi, kalit (almashtirish) 
yordamida yoki qalqondagi vilkalarni (sug‘urta (плавких предохранителей)) 
ochish orqali o‘chiring. 
Agar kalit voqea sodir bo‘lgan joydan juda uzoqda bo‘lsa, simlarni (har biri 
alohida) bolta yoki boshqa kesuvchi asbob bilan izolyatsion materialdan yasalgan 
quruq dastasi bilan kesib oling. Agar tutqich metall bo‘lsa, uni elektr toki bilan aloqa 
qilmaslik uchun toza, quruq ipak, jun, paxta yoki kauchuk mato bilan o‘rab oling. 
Agar elektr tokining zanjirini tezda sindirishning iloji bo‘lmasa, qurbonni 
simdan sudrab olib ketish yoki simning uzilgan uchini quruq tayoq yoki izolyatsion 
materialdan yasalgan boshqa buyum bilan uloqtirish kerak. Jabrlanuvchining o‘zi 
elektr tokining o‘tkazuvchisi, shuning uchun ehtiyot choralarini ko‘rish kerak. 
Buning uchun siz rezina qo‘lqop kiyishingiz yoki qo‘lingizni quruq mato bilan 
o‘rashingiz, oyoqlaringiz ostiga izolyatsion buyumni qo‘yishingiz kerak (kauchuk 
mat, quruq taxta yoki o‘ta og‘ir holatda o‘ralgan quruq kiyim). Tananing ochiq 
joylariga tegmasdan, qurbonni kiyimining uchidan simdan ajrating. Buni bir qo‘l 
bilan qilish tavsiya etiladi. 
Jabrlanuvchi elektr toki ta'siridan ozod bo‘lgach, darhol birinchi yordam 
ko‘rsatilishi kerak. Jabrlanuvchining holatini aniqlash uchun siz uni darhol yelkasiga 
qo‘yib, kiyimining tugmachalarini ochishingiz, ko‘kragini ko‘tarib nafas olishini, 
puls borligini (bilak yaqinidagi radial arterda yoki bo‘ynidagi uyqu arteriyasida) 
tekshirishingiz kerak. , shuningdek, ko‘z qorachig‘ining holati (tor yoki keng). 
Keng, harakatsiz o‘quvchi miyada qon aylanishi etishmasligidan dalolat beradi. 
Jabrlanuvchining ahvolini 15-20 seund ichida tezda aniqlash kerak. Agar u 
ongli bo‘lsada, lekin bundan oldin u hushidan ketayotgan bo‘lsa yoki uzoq vaqt 
elektr toki ta'sirida bo‘lgan bo‘lsa, u holda shifokor kelguniga qadar to‘liq dam olish 
va 2-3 soat davomida kuzatuvni ta’minlash kerak. Agar siz tezda shifokorni chaqira 
olmasangiz, jabrlanuvchini transport vositalari yoki zambil yordamida har qanday 
usulda kasalxonaga olib borishingiz kerak. 

---

213 
Og‘ir ahvolda yoki hushidan ketganda, voqea joyiga tez yordam chaqirish 
kerak. Hech qanday holatda jabrlanuvchining harakatlanishiga yo‘l qo‘yilmasligi 
kerak: shikastlanishdan keyin og‘ir alomatlarning yo‘qligi uning ahvoli 
yomonlashishi ehtimolini istisno qilmaydi. 
Agar jabrlanuvchi hushidan ketgan bo‘lsa, lekin u nafas olayotgan bo‘lsa, uni 
qulay yotqizish, toza havo oqimini yaratish, tanani ishqalash va isitish kerak. Agar 
juda kamdan-kam hollarda yuzaki yoki aksincha, konvulsiv bo‘lsa, o‘lsa, nafas olsa, 
jabrlanuvchiga darhol sun’iy nafas berish kerak. Hayot belgilari bo‘lmagan taqdirda 
ham (nafas olish, yurak urishi, puls) qurbonni o‘lik deb hisoblash mumkin emas. 
Mag‘lubiyatdan keyingi birinchi daqiqalarda o‘lim aniq. Agar jabrlanuvchi sun’iy 
nafas olish bilan bir vaqtda yurak massaji o‘tkazilmasa, haqiqiy o‘lim bilan tahdid 
qilishi mumkin. 
To‘g‘ri sun’iy nafas olish va yurakning tashqi massaji bilan jabrlanuvchi 
quyidagi jonlanish belgilarini rivojlantiradi: terining rangi yaxshilanadi. U ko‘m-
ko‘k tusli kulrang tusli o‘rniga pushti rangga ega bo‘ladi, bu yordamdan oldin 
mustaqil nafas olish harakatlari paydo bo‘ladi. Jonlantirish harakati davom etar 
ekan, atrofdagilar torayib boraveradi. 
Jabrlanuvchini jonlantirish choralari ijobiy natijalarga erishilmaguncha yoki 
shifokor kelguncha doimiy ravishda amalga oshirilishi kerak. 
Elektr toki urganda, jabrlanuvchini hech qachon erga ko‘mmaslik kerak, 
chunki bu unga zarar keltiradi.