Таълим вазирлиги Ўзбекистон Республикаси

5.9-расм. Ташкилот инсон ресурсларини бошқариш тизимида иқтидорларни бошқариш

Иқтидорли ходимларга эга бўлиш – бу рақобатли устунликдир бизнеснинг алоҳида бир мақсади эмас, чунки ҳозирги шароитларда бозорда етакчилик иктидорли персонал билан таъминланади. «Creating People Advantage 2012» The Boston Consulting Group (BCG) ва World Federation of People Management Assosiation (WFPMA) қўшма ҳисоботида бугунги кунда персонал билан ишлашдаги учта асосий йўналиш кўрсатилган. Бу иқтидорларни бошқариш етакчилик салоҳиятини ривожлантириш ва меҳнат ресурсларини стратегик режалаштириш. Бироқ амалда ҳамма нарса бу қадар осон эмас. Биринчидан, иктидор жамоага «киришган» бўлиши керак акс ҳолда «мотор» ўрнига у жамоада қарама-қаршиликлар сабабчиси бўлиши мумкин. Иккинчидан, иктидорли ходимлар қатор хислатлар билан ажралиб туради ва бу уларни бошқаришни қийин вазифага айлантиради.
Буларнинг барчаси бошқарувнинг янги усулларини излашни талаб қилади, чунки бугунги кунда корпорацияларга хос бўлган менежментнинг кўплаб тамойиллари истеъдодларни бошқариш учун номақбулдир (режани амалга ошириш имконияти, ишнинг барқарорлиги ва бошқалар). Шу билан бирга, истеъдоднинг қаршилиги туфайли давом этаётган жараёнларнинг секинлашуви кучга кириши мумкин. Бундай қаршиликни кўриш, тегиниш, эшитиш мумкин эмас, лекин уни, масалан, бизнес лойиҳасини бошлашда ҳис қилиш мумкин.
Ҳар бир босқичда ташкилот, қоидага кўра, маълум бир ривожланиш стратегиясини амалга оширади. Ташкилотга ривожланиш босқичлари призмасидан қараш бизнинг асосий мақсад ва стратегик мақсад ва йўналишларимизни аниқроқ аниқлаш имконини беради. Бундан ташқари, уларнинг ташкилотдаги ички вазиятга қанчалик мос келишини аниқлаш мумкин бўлади.
Инқироз даври - бу ташкилот мавжудлигининг энг қийин босқичи бўлиб, у нохуш воқеалар оқимига қаршилик кўрсатиш ва танқидий вазиятдан чиқишга имкон берадиган янги ечимларни излаш билан боғлиқ. Инқирозга учраган компанияда ходимларни бошқариш тизимида унинг энг муҳим функциялари, таркиби, фаолият ва ривожланиш усуллари, таркиби ва усулларининг чуқур бузилиши ва ажратилиши сифатида белгиланадиган инқироз ҳодисалари (жараёнлар) ҳам кузатилади.
Ходимларни бошқариш тизимидаги инқирозли вазиятнинг ўзига хос хусусиятлари қуйидагилардан иборат:

• 
  персонални бошқариш тизими элементлари, шунингдек, тизим ва ташқи муҳит ўртасида жиддий (ўткир) қарама-қаршиликлар пайдо бўлиши;
  
• 
  тизимда бир нечта ёки битта, лекин бутун персонални бошқариш тизимини қамраб оладиган локал муаммо борлиги;
  
• 
  персонални бошқариш тизими элементлари ёмон томонга ўзгариши ёки у ташкилот муаммолари ва қарама-қаршиликлар оқиатида ўз мақсад ва вазифаларини бажармаслиги.
  

Инқироз шароитида кадрлар сиёсати ўзгартирилмоқда, бу молиявий ресурслар чекланганлиги, ташкилий ўзгаришларнинг муқаррарлиги, бир қатор ижтимоий дастурларнинг қисқариши, ходимлар сонининг қисқариши ва меҳнат жамоасида ижтимоий-психологик кескинликнинг кучайиши билан боғлиқ. Шуни ҳисобга олган ҳолда кадрлар сиёсати қуйидаги вазифаларга қаратилади:

• 
  ташкилотнинг яшаши ва ривожланиши учун дастур ишлаб чиқиш ва амалга оширишга қодир бўлган мослашувчан менежерлар гуруҳини шакллантириш;
  
• 
  ташкилотнинг кадрлар салоҳияти асосини, яъни менежерлар, мутахассислар ва ташкилот учун алоҳида аҳамиятга эга бўлган ишчиларни сақлаш;
  

•қайта ташкил этиш, инновацион инвестиция лойиҳаларини амалга ошириш, ишлаб чиқаришни диверсификация қилиш, қайта ташкил этиш
жараёнида ташкилий ўзгаришлар туфайли ташкилотнинг кадрлар салоҳиятини қайта қуриш;

• 
  жамоада ижтимоий-психологик кескинликни пасайтириш;
  
• 
  ишдан бўшатилган ишчиларни ижтимоий ҳимоя қилиш ва иш билан таъминлаш.
  

Инқирознинг турли босқичларида корхоналар персонални бошқаришнинг турли тамойиллаидан фойдаланишга мажбурлар, лекин бунда кўплаб муаллифлар банкротлик жараёнида юзага келадиган муаммоларни ҳисобга олмайдилар (5.8-жадвал)