Таълим вазирлиги

6-§. Интердикт ишларни олиб бориш 
Қадимги Рим хусусий ҳуқуқининг ўзига хос хусусияти шундай иборат 
бўлганки, суд ишларини кўришда бир нечта жараёнлар бўлса ҳам, уларга 
қўшимча сифатида ёки Рим давлатининг амалдорларининг ҳуқуқларини 
манфаатларини мустаҳкамлаш нуқтаи назаридан Рим қулдорчилик 
жамиятида одат асосидаги хусусий даъво тартибида ишни кўриб чиқишдан 
ташқари интердикт асосда ҳам ишлар, низолар ҳал қилинганлигини кўрамиз. 
Олдинги одат бўлиб қолган даъво аризасига асосан кўриладиган 
ишлардан фарқли ўлароқ, бунда суд магистрати мутлоқ олий ҳокиямиятни 
амалга оширувчи ва барча фуқароларга мажбурий бўлган буйруқлар ва ва 
норматив актлар чиқарувчи уни қабул қилувчи олий мансабдор шахс 
эканлиги билан фарқ қилади. Интердиктлар преторлар томонидан буйруқ 
характерига эга бўлган қадимдан қабул қилиниб келган ҳужжатлардир. 
Шунинг учун интердиктлар, шартсиз, қатъий бўлган, гаровга олиш ва 
штрафли жазоларни қўллаш билан улар бошқа ҳаракатлардан, жараёнлардан 
ажралиб турган. 
Интердиктларни қўллаш маъмурий ҳуқуқий муносабатларни келтириб 
чиқарган. Уни маҳсус юрист Гай бу преторларнинг шартли буйруғи ва бу 
буйруқ асосида алоҳида интердикт жараёнини қўллаш бошланган деб 
таърифлайди. 
Интердиктларнинг вужудга келиши давлатни идора этиш органлари 
томонидан тартибга солинадиган маъмурий муносабатларнинг суд ишларига 
айланиб кетиши учун асос бўлиб хизмат қилган. 
Интердиктларнинг асосий мақсади — ҳуқуқи бузилган шахсларнинг 
ҳуқуқларини бузилмасдан олдинги яъни дастлабки ҳолатига мажбурий 
равишда тиклашдир. Ашё эгасининг манфаатларини химоя қилиш мулк 
эгасининг ҳуқуқини ҳимоя қилиш учун хизмат қилувчи даъволар ёрдами 
билан эмас, балки преторлик интердиктлари билан амалга оширилган. Улар 
мулк ҳуқуқи эгалигининг бузилишини, ёки бошқа тажавузларнинг амалга 
оширишининг олдини олишни самарали йўли сифатида ва ҳуқуқий 
муносабатларда қатнашувчи тарафларнинг ҳуқуқларини тез орада химоя 
қилиш усулидир. 
Интердиктлар оддий ва икки томонлама, маълум ҳаракатларни 
тақиқловчи ёки уларни қайтадан ташкил этувчи ёки кўрсатишни, бирор 
шаҳсни, ҳужжатни кўрсаташни талаб этувчи турларга бўлинган. 
Интердиктнинг 
моҳияти 
шундай 
иборат 
бўлганки, 
ҳуқуқий 
муносабатларда қатнашувчи қарши томон ҳатго низолар ҳақида 
баҳслашмасдан ҳам претор ёки магистрат интердиктига сўзсиз бўйсунган. 

---

Рим қулдорчилик давлатининг синфий даврида интердиктларнинг моҳияти 
шундай иборат бўлганки, келиб чиқадиган низоларни судсиз, тез орада 
маъмурий асосДа кўриб чиқиш ва ҳимоя қилиш учун айниқса қулдорларнинг, 
экспулатация қилувчиларнинг манфаатларини тезда ҳимоя қилиш учун энг 
қулай ва оддий формадаги ҳаракатлардан бири бўлиб ҳисобланган. 
Албатта улар даъволарга ўхшаш кучларни келтириб чиқармаган бўлса 
ҳам ўзининг соддалиги, осонлиги, қўлланиши қулайлиги билан ажралиб 
турган, чунки у ашё эгасининг ўз ашёсига эгалик қилиш титулини 
исботлашнинг мураккаб тартибига мурожаат қилиш заруриятидан озод 
қилган.