Таълим вазирлиги

10. Инфляция билан боғлиқ муаммолар қачон вужудга келган? 
А. Қоғоз пуллар тўлов восита сифатида амал қила бошлагандан. 
Б. Муомалада олтин тангалар амал қилган даврда. 
С. Муомалага кумуш тангалар киритилганда. 
Д. Олтин ва кумуш тангалар ҳажми камайтирилганда. 
14-МАВЗУ: БОЗОР РИСКИЛАРИНИ БОШҚАРИШ 
Бозор рискида жуда кўплаб тушунчалар қўлланилиши мумкин, 
шулардан бири бизнес- линия бўлиб, у бозорда корхонага эгалик қилиш эмас 
балки, фойдаланишни ифода этуcвҳи тушунчалар сирасига киради. Айрим 
ҳолатларда бизнес-линия ҳақида оддий қилиб шартномалар мажмуйи 
(айниқса ўзоқ муддатли шартномалар) деб гап юритилади. Бунга фаолият 
тури ва технологияларга бериладиган лицензиялар ҳам киради. Бозор 
рискини баҳолаш халқаро тажрибада баҳолаш фаолиятининг бир тури бўлиб, 
турли – туман бозор ҳолатларида унга эхтиёж сезилади. Улар
қуйидагилардир:
- инқирозга учраган корхонани сотиш учун баҳолаш;
- нормал ишлаётган актсионерлик жамияти ўз аксияларини қандай 
сўммага сотиш ҳуқуқига эгилигини аниқлаш учун баҳолаш; 
- хусусийлаштирилаётган корхонани баҳолашда;
- акционерлик жамиятларни сотиб олиш нархларини ҳисоблашда; 
Бозор рискини баҳолашнинг икки предмети бор:
- мулк формалари турли бўлган корхоналарни баҳолаш, бундай баҳолаш 
уларнинг моддий ва номоддий активларини баҳолаш ишига асосланади;

---

357 
- келажакда кутилаётган тахминий фойдани таъминловчи мулкка эгалик 
қилиш ҳуқуқи, технологиялар ва активлар “бизнес линия”ни баҳолаш 
мажмуи ҳисобланади.
Ҳаражатларни қоплаш учун зарур бўлган сотиш ҳажми махсус нуқтани 
тавсифлайди, яъни у ишлаб чиқариш ҳажмининг критик нуқтасини 
ифодалайди. Мана шунинг учун ҳам бундай таҳлил зарарсизлик нуқтаси дб 
номланади. Бунда корхона фойда ҳам олмайди, зарар ҳам кўрмайди, яъни 
маҳсулот сотишдан тушган тушум маҳсулотнинг тўлиқ таннархига 
(ҳаражатларга) баробардир.
Зарарсизлик нуқтасини аниқлаш учун, сотиш ҳажмини (Q) 
ўзгаришининг фойдага (B) таъсирини аниқланади. Бу турдаги ўзгаришларни 
аниқлаш элементлари: Маҳсулот бирлиги нархи (P), Маҳсулот бирлигидан 
ўзгарувчан харажатлар (V) ва маҳсулот бирлигидаги доимий харажатлар (C). 
Бу қуйидагича формула билан топилади: