Таълим вазирлиги

ГЛОССАРИЙ 
№ 
Ўзбек 
тилида 
Инглиз 
тилида 
Рус тилида 
Мазмуни 
1.
Риск 
Risk 
Риск 
Испанча-португалча сўздан олинган бўлиб, 
“сув 
остидаги 
қоя” 
деган 
маънони 
билдиради. Риск – фаолият юритиш 
давомида турли хил омилларнинг ўзгариши 
натижасида юзага келиши мумкин бўлган 
хатар ёки хатарлар мажмуасидир. Риск – бу 
молиявий категория бўлиб, корхоналарда 
режалаштирилган миқдорларда даромад, 
фойдани ололмаслик ёки зарар кўриш 
эҳтимоллигидир.
2.
Риск-
менежменти 
Risk 
management 
Управление 
рисками 
Моҳияти кенг қамровли бўлиб, унда асосан 
рискни юзага келишини аниқлаш, таъсир 
даражасини камайтириш ва бошқариш ётади. 
Риск-менежментининг 
асосий 
мақсади 
тадбиркорлик фаолиятининг мақсади билан 
чамбарчас 
боғлиқ 
бўлиб, 
бозор 
қонуниятларидан 
келиб 
чиққан 
ҳолда 
рискларни 
камайтириш 
ёки 
олдини 
олишнинг энг оптимал усулини танлаш 
ҳисобига 
фойдани 
максималлаштириш 
ҳисобланади. 
3. Бозор риски 
Market risk 
Рыночный 
риск 
Активларни 
шакллантиришда 
ишлатган 
молиявий 
инструментларнинг 
бозор 
котировкалари тебраниши ҳолатида юзага 
келувчи риск 
4.
Валюта 
риски 
Currency 
risk 
Валютный 
риск 
Валюта 
курсларининг 
тебраниши
натижасида банкларни зарар кўриш хавфи 
тушунилади. 
5.
Кредит 
риски 
Credit risk 
Кредитный 
риск 
Кредитларни қайтмаслиги натижасида зарар 
кўриш хавфи тушунилади. 
6.
Банк риски Banking risk 
Банковский 
риск 
Тижорат банклари ва Марказий банк 
фаолиятида молия бозоридаги иқтисодий 
коньюктуранинг ўзгариши натижасида юзага 
келадиган зарар кўриш хавфи тушунилади. 
7.
Фоиз риски 
Interest rate 
risk 
Риск 
изменения 
процентных 
ставок 
Фоиз ставкаларини тебраниши натижасида 
банкларнинг зарар кўриш хавфи тушунилади. 
Фоиз рискининг икки тури мавжуд:
- позицион; 
- структуравий. 
8. Трансформа
ция риски 
Transformati
on of risk 
Трансформац
ия риска 
Банклар томонидан берилган кредитлар 
билан уларнинг манбаларининг муддати 
ўртасида номувофиқликни юзага келишидир. 
9.
Базавий 
риск 
(базисли 
риск) 
Basic risk 
Базовый риск 
(основной 
риск) 
Фоиз маржаси камайиши эҳтимоли 
остида юзага келадиган зарар. Базисли риск 
агарда берилган кредитлар ва жалб қилинган 
ресурслар фоиз ставкалари бир-бирига қараб 

---

374 
ҳаракат қилганда юзага келади. 
10.
Иқтисодий 
риск 
Economic 
risk 
Экономическ
ий риск 
Бу риск фоиз ставкасининг салбий 
равишда 
ўзгаргани 
туфайли, 
муайян 
молиявий 
инструментларга 
талаб 
ва 
таклифининг ўзгариши туфайли юзага 
келадиган йўқотишлар эҳтимоли. 
11. Ликвидлили
к риски 
Liquidity 
risk 
Риск 
ликвидности 
Бу молиявий активларнинг тезкор 
равишда нақдга айланиш имкони бо`либ, 
йирик ва таниқли ишлаб чиқарувчи ва 
банкларнинг муомалада
бо`лаётган аксиялари ҳам бу хил 
рисклардан деярли холи эмас. 
12.
Банкротлик 
риски 
Bankruptcy 
risk 
Риск 
банкротства 
Ўз капитали ва ресурсларини йўқотиш 
оқибатида ўз мажбуриятлари бўйича тўловга 
лаёқатсиз бўлиш ва фаолиятини тўхтатиш 
билан боғлиқ рискдир.
13.
Инвеститси
я рисклари 
Investment 
risk 
Инвестицион
ный риск 
Бу инвестиция лойиҳаларини амалга 
оширишда имкониятнинг етишмаслиги ёки 
фойдани йўқотиш билан боғлиқ бўлган 
рисклар киради. 
14.
Позицион 
риск 
Positional 
risk 
Позиционный 
риск 
Фақат битта позитсия билан (аниқ бир 
вақтнинг фоиз ставкаси билан) бўғлиқ 
рискдир. 
15.
Структурав
ий риск 
Structural 
risk 
Структурный 
риск 
Банкнинг бутун баланси бўйича риск 
бўлиб, пул бозоридаги фоиз ставкасининг 
тебраниши натижасида юзага келади. 
16.
Портфел 
инвеститсия
лар 
Portfolio 
investme
nts
Портфельные 
инвестиции 
Шундай 
инвеститсияларки, 
бунда 
капитални 
даромад 
олиш 
мақсадида 
корхоналарнинг аксиялари, облигатсиялари 
ва бошқа қимматли қоғозларини сотиб олиш 
учун сарфланади. 
17.
Опцион 
Option
Опции 
Шартнома (қимматбаҳо қоғоз) бўлиб, 
харидорга маълум бир қимматбаҳо қоғоз ёки 
товарни белгиланган муддатдан сўнг ёки 
маълум бир давр ичида қатъий белгиланган 
нархларда сотиб олиш ёки сотиш ҳуқуқини 
беради. 
18.
Фючерс 
Futures
Фьючерсы 
Қимматбаҳо 
қоғозларни, 
валюта 
ёки 
товарларни белгиланган нарх ва келажакдаги 
белгиланган муддатда сотиш ёки сотиб олиш 
борасидаги бажарилиши мажбур бўлган 
қисқа муддатли стандарт шартномалардир. 
19.
Форвард 
курси 
Forward 
exchange 
rate 
Форвардный 
валютный 
курс 
Асосий қарз суммасининг маълум бир 
ўзгармас қисмига нисбатан белгиланган 
вақтда тўланадиган фоиз ставкасининг 
ҳажми тўғрисида келишув бўлиб, у ўша 
кундаги фоиз ставкасидан паст ёки юқори 
бўлиши мумкин. 
20.
Своп 
Swap 
Своп 
Савдо қоидаларига амал қилган ҳолда битта 
қарзни тўлаш бўйича маълум бир муддат 

---

375 
ўтгандан сўнг шартларни ўзгартириш бўйича 
битим. 
21.
Инфляция 
риски 
Inflation risk 
Инфляционн
ый риск 
Пулнинг реал сотиб олиш қобилиятининг 
пасайиши билан корхоналар йўқотишларга 
учрайди. 
22.
Биржа 
риски 
Exchange 
risk 
Биржавой 
риск 
Бу биржа битимлари орқали йўқотишларга 
олиб келадиган рисклар тушинилади. 
23.
Рискни 
баҳолаш 
Risk 
assessment 
Оценка риска Бу рискни таҳлил қилиш, унинг юзага 
келадиган таъсирларини аниқлаш, умумий 
кўрсаткичларини 
ўзгариш 
чегараларини 
ишлаб чиқишдан иборатдир. 
24.
Фонд 
бозори 
риски 
The stock 
market risk 
Фондовый 
риск 
Қимматли қоғозлар операциялари билан 
боғлиқ йўқотишлар ва муқаррар равишда 
уларга ҳос эҳтимоллардир. 
25.
Регионал 
риск 
Regional risk 
Региональны
й риск 
Бу турли регионларни иқтисодий ҳолати, 
фонд бозорининг ривожланиш даражаси, 
кимматли коғозлар бозорини уюштиришдаги 
савдо-сотиқ технологияси, солиқ сиёсати, 
экологик вазият, маҳаллий ҳокимиятларнинг 
иш услуби билан боғлиқ. 
26.
Операцион 
риск 
Operational 
risk 
Операционны
й риск 
Ички 
жараёнлар 
ва 
тизимиларнинг 
номувофиқлиги, 
ходимларнинг 
масъулиятсизлиги ёки бошқа ташқи омиллар 
ҳисобига юзага келадиган ҳавф-хатарлар 
тушинилади