Таълим вазирлиги

Ликвидлик ҳамда валюта рисклари эҳтимолликка кўра, моҳиятан 
алоҳида, якка тартибда намоён бўлувчи рисклар ҳисобланади. Мазкур 
рисклар молия институтининг активи ва мажбуриятлари кўлами нисбатан 
ўзаро мос эмаслиги оқибатида юзага келади. Бу тоифадаги рисклар молия 
институтининг актив ва мажбуриятлари оптимал баланслашган ҳолларда 
деярли кузатилмайди. 
Фоиз рискининг табиатини аниқлаш бирмунча мураккаб кечади. Бу 
ҳолат маблағларни жалб этиш ва уларни жойлаштириш ставкасининг 
тўлиқсиз корреляцияси натижаси сифатида фоиз риски намоён бўлиши билан 
изоҳланади. 
Ушбу 
рисклар 
молия 
институти 
фоиз 
ставкалари 
баланслашмаганлиги жараёнига ўз таъсирини ўтказа олмайди. Шу боис, бу 
тоифадаги рискларни минималлаштиришни тўлиқ ҳажмда таъминлаб 
бўлмайди, чунки ставкалар тўлиқ баланслашган ҳолларда ҳам фоиз риски 

---

38 
тизимли рискнинг «қолдиғи» сифатида сақланиб қолади. Фоиз риски келиб 
чиқишига кўра ўзига хос, алоҳида тарзда намоён бўлса-да, у тизимли кечади. 
Юқорида келтирилган рискларнинг кейинги 3 тури (ликвидлик, валюта 
ва фоиз рисклари) молиявий воситачиликнинг асосий функцияларидан бири - 
активлар трансформацияси натижасида юзага келади. Молия институти 
актив ва пассивларининг валюта бўйича ҳамда муддатларга кўра 
баланслашганлиги даражаси активлар трансформацияси таъсирида ўзгариши 
мумкин. Бу ўринда, иқтисодий илмий адабиётларда категориялар талқини 
мазмунан ўзаро аралашиб кетганлиги кузатилади. Бунинг изоҳи сифатида 
фоиз ставкасининг ошиши ҳисобига облигация нархи пасайиши риски ҳам 
фоиз риски саналишини келтириб ўтиш мумкин. 
Мазкур риск айнан бозор рискидан бошқа нарса эмас. Бу жараёнда 
фоиз риски акция курси пасайиши рискидан ўзаро фарқланмайди. Фоиз 
ставкаси эса облигация нархи, молиявий ҳолат ўзгариши, корпоратив 
бошқарув сифатини аниқлашнинг муҳим омилларидан бири сифатида намоён 
бўлади. Ставка таъсири сезиларли бўлган талаб ва мажбуриятлар 
номутаносиблиги шароитида молия институтининг мажбуран қабул қилган 
қарори натижаси сифатида фоиз рискини талқин қилиш мумкин.