Таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети

5.3-расм. 
www.mail.ru
сайтидаги анкетанинг бир қисми 
Анъанавий анкета сўровлари ўтказишда бўлгани каби, ҳар бир 
Интернет-тадқиқоти ўтказишдан аввал анкетада фойдаланилувчи 
саволларни пухта ишлаб чиқиш ва синовдан ўтказиш зарур. Бу ишга 
нопрофессионал ѐндашув воқеликни бузиб кўрсатишга ѐки олинган 
натижалар нотўғри талқин қилиниши олиб келиши мумкин. 
2. Кузатув усули бирор-бир объект ѐки субъектнинг хулқ-атвори 
мунтазам равишда ўрганилувчи маркетинг тадқиқотлари шаклини 
ифодалайди. Сўров усулидан фарқли ўлароқ кузатув усули 
кузатилаѐтган объектнинг ахборот ҳақида хабар қилишга тайѐр 
эканлигига боғлиқ бўлмайди ҳамда унинг хулқ-атвори билан боғлиқ 
воқеа ва ҳодисалар ҳақидаги маълумотларни очиқ ѐки яширин 
тўплаш ва қайд этиш жараѐни ҳисобланади. Кузатув предмети, 
масалан, харидорлар хулқ-атвори ѐки тавсифномалари бўлиши 
мумкин. 

---

118 
Бу усулга ўз web-сервери ѐрдамида фирмалар томонидан 
ўтказилувчи маркетинг тадқиқотлари киради. Бу усул web-
сервернинг журнал файлларидан (log files) ѐки cookie файлларини 
қўллаш асосидаги технологиялардан фойдаланган ҳолда олинувчи 
маълумотларни тўплаш ва таҳлил қилишдан иборат. Бу маълумотлар
ташриф буюрувчиларнинг хулқ-атворига, уларнинг саҳифалар бўйлаб 
ҳаракатланиш кетма-кетлигига ѐки web-серверга ташриф буюриш 
тезлигига тааллуқли бўлиши мумкин. Сайтда қидирув тизими 
жойлаштирилган ҳолларда фойдаланувчилар киритувчи сўровлар ҳам 
қўшимча равишда тўпланиши ва таҳлил қилниши мумкин. 
Серверга ташриф буюриш статистикаси таҳлили имкониятлари 
энг 
самарали 
маркетинг 
воситаларидан 
бири 
саналади. 
Респондентларнинг фаол иштирок этишини талаб қилувчи сўров 
ўтказишдан фарқли ўлароқ, статистика таҳлили фойдаланувчиларни 
фаол ҳаракатга жалб этмасдан туриб қимматли ахборот тўплашга 
имкон беради. 
3. Эксперимент усули илмий нуқтаи назардан энг жиддий усул 
бўлиб, сабаб-оқибат алоқаларини аниқлашни ўз олдига мақсад қилиб 
қўяди. Эксперимент объектлари махсус танлаб олиниши ҳамда 
уларнинг реакцияси ўртасида статистик аҳамиятга эга фарқларни 
аниқлаш 
учун 
ташқи 
муҳитни 
назорат 
қилган 
ҳолда 
режалаштирилган таъсирга учратилиши лозим. Ишга алоқаси 
бўлмаган ташқи омиллар назорат остига олинган даражада 
кузатилаѐтган самаралар эксперимент олиб борувчиларнинг объектга 
таъсирига киритилиши мумкин. Шу тариқа воқеа-ҳодисалар ўртасида 
аниқланувчи 
алоқалар 
сабаб-оқибат 
алоқалари, 
эксперимент 
мақсадлари эса эришилган деб ҳисобланиши мумкин.