Таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети

10.2. Сотувни рағбатлантириш
Сотувни рағбатлантириш товар ѐки хизматни ҳаракатлантириш 
шаклларидан бири сифатида сотув ҳажмини сақлаш ва кенгайтириш 
бўйича маркетинг фаолиятини ифодалайди. У товар сотуви узлуксиз 

---

242 
оқимини 
яратиш 
мақсадида 
сотув 
жараѐнининг 
барча 
қатнашчиларини қўллаб-қувватлаш, ахборот билан таъминлаш ва 
мотивациялаш 
учун 
қўлланади. 
Бундан 
ташқари, 
товарни 
ҳаракатлантиришнинг ушбу шакли уни реклама қилиш ва сотишни 
мувофиқлаштириш функцияларини, шунингдек, ишлаб чиқарувчи 
воситачи ва унинг ходимларига, ташқи алоқалар хизмати ходимлари 
ва истеъмолчига қўшимча таъсир кўрсатиш учун амалга оширувчи 
барча чора-тадбирларни ҳам қамраб олади. 
Сотувни 
рағбатлантириш 
моҳиятига 
кўра 
товарни 
ҳаракатлантиришнинг қисқа муддатли ва тактик шакли ҳисобланади. 
Шу сабабли ундан фақат воситачи ѐки истеъмолчига кўрсатилувчи 
таъсирдан тезда самара олиш талаб қилинган пайтдагина фойдаланиш 
ўзини оқлаши мумкин. Бироқ унинг ѐрдамида товарларга барқарор 
талабни таъминлаш ѐки келажакда доимий алоқа ўрнатиш учун янги 
харидорларни жалб этишга доим ҳам эришиб бўлмайди.
Сотувни рағбатлантириш тадбирларининг турлари
Умуман товарни сотиш жараѐнига таъсир кўрсатиш учун чора-
тадбирларнинг уч гуруҳини ажратиб кўрсатиш мумкин: 
- ишлаб чиқарувчига кўмаклашиш; 
- воситачига кўмаклашиш; 
- истеъмолчига кўмаклашиш. 
Ишлаб чиқарувчига кўмаклашиш бўйича чора-тадбирлардан 
мақсад фирманинг ўз ички ва ташқи хизматларини рағбатлантириш, 
энг фаол ва маҳсулдор ходимларни рағбатлантириш, бу хизматлар 
раҳбарлари меҳнатини мотивациялаш йўли билан сотув ҳажмини 
ошириш ҳисобланади. 
Савдо воситачиларига ѐрдамлашиш бўйича чора-тадбирлар 
сотув 
ҳажмининг 
ўсишини 
рағбатлантириш, 
буюртмаларни 
шаклантириш ва етказиб бериш шартномаларини расмийлаштиришда 
товар партияси ҳажмини максималлаштиришни рағбатлантириш, 
товарни 
сотишда 
илғор 
тажрибалар 
билан 
ўртоқлашишни 
рағбатлантириш, воситачилардан буюртма келиб тушганда вақт 
бўйича тебранишларни камайтириш каби вазифаларни бажаришга 
хизмат қилади. 
Истеъмолчига ѐрдамлашиш бўйича чора-тадбирлар уни янги 
товар ѐки хизмат билан таништириш, харид қилишга ундаш, битта 
ташриф буюрувчи ѐки буюртмачи томонидан харид қилинувчи 
товарлар сонини ошириш, харидлар узлуксизлигини рағбатлантириш 
ва ҳоказолар учун мўлжалланган. Бу ҳолатда асосий усуллар 

---

243 
сифатида мукофотлар, бепул маҳсулот намуналари ѐки уларнинг 
намойиш версиялари, чегирмалар, лоторея ва бошқалар намоѐн 
бўлади.