Таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти «Менежмент ва статистика» кафедраси

Махсулот сифат даражасини оптималлаштириш ва харажатлар

Махсулот сифатини оптималлаштириш учун турли миқдорда харажат қилиш мумкин. Лойиха даврида йўл қўйилган хатоликни тузатиш учун 1 доллар маблағ сарфланса, бу лойиха ишлаб чиқаришга жорий қилингандан сўнг корхонага 1000 долларлк зарар келтиради. Агарда бу махсулот истеъмолчиларгача етиб борса унинг иқтисодий зарари билан бирга ижтимоий зарарлари намоён бўла бошлайди.

Қуйидаги чизмада (№ 9). Махсулот сифат даражаси бу истеъмол қийматини белгилайди.

Чизма № 9

Махсулот сифат даражасини оптималлаштириш ва харажатлар
Чизмада истеъмол қийматини Ц_п – билан белгиланган, З_п – харажатлар жами, харид қиймати З_э – билан, сифат даражаси К₁ билан белгиланган:
З_п (К) Ц_п (К)
К К
Б у ерда оптимал даражада сифат кўрсаткичи доимо махсулотнинг истеъмол қийматидан юқори юради. Навбатдаги чизмада ( ). Махсулот сифат даражасини уч фаолиятга боғлиқлиги.
(К) – сифат даражаси;
П(К) – фойдалилиги;
З(К) – харажатлар;
∆Э(К) – фарқлилиги;
∆Э(К) = П(К) - З(К).
Демак № чизмадаги К₂ оптимал сифат даражасини ифодалайди. Сифат даражасининг оптимал кўрсатгичи К_оп – доимо махсулот сифат кўрсаткичидан юқорида юради.
Ишлаб чиқариш давридаги оптимал сифат кўрсаткичи К_ои ва қуйидаги чизмада ўз ифодасини топган. (чизма № 10)

Бу ерда К_оп, П(К) ва З_п (К)нинг фарқидан келиб чиқади. К_оп эса П(К) ва Ц_п(К)нинг фарқидан келиб чиқади. Махсулот ишлаб чиқаришда сарфланиши мумкин бўлган харажатларини назарий асослари № 11 чизмада ифодаланган.

Ишлаб чиқаришдаги назорат сусаядиган бўлса нуқсонлар кўпаяди ва сифат даражаси кескин пасайиб кетади.
Ишлаб чиқарувчиларга сифатни назорат қилиш бўйича харажатлар тури: 1 – превентив харажатлар; 2 – сифатни бахолаш учун харажатлар; 3 – брак махсулот хисобига йўқотишлар; 4 – умумий харажатлар. Ушбу чизмада сифатни яхшилаш бўйича қандай ишлар олиб борилишини кўрсатади. Сифатга сарфланадиган харажатларнинг 50 %ни брак махсулот ташкил қилади. Демак браксиз ишлаб чиқаришнинг ўзи махсулот сифат даражасини 50 %га оширар экан.
Махсулот нуқсонларни ўрганишга хам халқаро (ИСО – 8402 : 2004, п. 2.11) стандартлар асосида классификацияланишини белгилашимиз лозим бўлади.³

Чизма № 12

Нуқсонлар

Классификациялаш хусусиятлари

Усуллар ва воситаларнинг мавжудлиги

Кўрсаткич даражалари

Юзага чиқадиган жойи

Бартараф қилиш

Аниқлаш

Критик

Технологик

Ифодаланган

Бартараф қилинадиган

Амалга оширишдан олдин

Аниқ

Яширин

Кам ифодаланган

Бартараф қилинмайдиган

Амалга оширишдан кейин

Кейс – муаммосини ечимини топишда махсулот сифати ва уни истеъмол қиймати масалалари ўртага ташланган.

Муаммони ечими асосан иқтисодий самара билан боғлиқ бўлишига қарамай, унинг ижтимоий тарафларига хам жиддий этибор берилса талабларимизнинг фикрлаш доиралари янада кенгайиши назарда тутилган.


Сифат халқаси

Корхоналарда янгилик яратиш жараёнлари

Ички инновацион мухит

Аниқ мақсадга йўналтирилган ўзгаришлар (проект)

Маркетинг бўлими

изланишлар

Янгилик киритиш

Илмий тадқиқон – тажриба конструкторлик бўлимлари

И лмий техникавий билимлар

Т ашқи мухит

Бозор талабини билиш

Манбаа: Аверченков В.И, Ваинмаер Е.Е. Инновационный менеджмент Москва. “Флинта” 2008 29 стр.