Таълим вазирлиги наманган муҳандислик-қурилиш институти энергетика

Ўзгарувчан ток контакторлари.
Бундай контакторлар номинал токи 100А дан 1000А гача бўлган оралиқда ишлаб чиқилади. Улар конструкцияси таркибига ўзгармас ток контакторлари таркибига кирувчи барча элементлар киради.
Бундай контакторларнинг куч контактлари биттадан бештагача бўлади. Амалиётда 3 қутбли этиб тайёрланган контакторлар кенг тарқалган. Контакторларда асосан кўприк шаклидаги контактлардан фойдаланилади.
Ҳосил бўлган электр ёйини ўчиришда, шунингдек, контактларнинг камроқ емирилишини таъминлаш учун қуйидаги тизимлар қўлланилади:

• 
  ток ғалтаги ёрдамида ва бўйлама ёки лабиринт шаклдаги тешикли ёй ўчириш камераси ёрдамида ёйни магнитли ўчириш;
  
• 
  пўлат пластинкалардан ясалган ионсизлаштирувчи панжарали ёй ўчириш камераси.
  

Ёйни магнитли пуфлаш усулида ўчиришда ёйга таъсир қилаётган куч токнинг квадратига пропорционалдир. Шунинг учун ўзгарувчан токда ҳам ёйга йўналиши ўзгармайдиган куч таъсир қилади. Куч вақт давомида икки марта катта частотада тебраниб туради. Ёйга таъсир этаётган кучнинг ўртача қиймати ўзгармас ток контакторидаги кучга деярли тенг бўлади.
Ушбу усул қуйидаги камчиликларга эга:

• 
  ушбу усул соатига улаб-узиш миқдори 600 га тенг бўлган контакторларда қўлланилади;
  
• 
  пўлатда энергия йўқолиши миқдори ортади ва ёй ўчириш камераси яқинидаги контатларнинг хароратини ошишига олиб келади.
  

Ёй токини мажбурий узиш натижасида ўта кучланиш ҳолати юзага келиши мумкин.
Контактларнинг электрик емирилишга бардошлилигини (15^. 10⁶ гача) кескин ошириш учун контактларни тиристорлар ёрдамида шунтлаш тавсия этилади.
Ўзгарувчан ток ёйини ўчиришда кучланиш ғалтагидан (шунтли) фойдаланиш мумкин эмас, чунки ток ўз йўналишини ўзгартирганда магнит оқимининг ҳам ишораси ўзгаради, ҳамда фаза жиҳатдан силжиб боради.
Амалиётда пўлат пластинкадан ясалган иккита панжарали ёй ўчириш камераларидан кенг фойдаланилади.