Таълим вазирлиги Гулистон давлат университети

Шудгорнинг ёппасига култивация қиладиган ва қатор ораларига ишлов берадиган машина-қуролларга қуйидаги талаблар қўйилади:

• 
  тупроқни белгиланган чуқурликда текис юмшатиш (ўртача юмшатиш
  

чуқурлиги белгилангандан ± 1 см дан ортиқ фарқ қилмаслик);

• 
  ишланган дала бети текис бўлиши;
  
• 
  ернинг нам қатламини ер бетига чиқармаслиги, бегона ўт илдизларини
  

батамом қирқиши лозим.
Шудгорни ёппасига култивация қиладиган ва қатор ораларига ишлов берадиган машина ва қуролларнинг иш органлари тупроқни майин ва донадор қилиб юмшатиши, экинларни шикастламаслиги ва кўмиб кетмаслиги керак.
3. Ерга ишлов бериш тизими. Қишлоқ хўжалик экинларини
етиштиришда бир неча технологик-операцияларни қўлланиши тупроқга
ишлов бериш тизимини ташкил этади.
Қишлоқ хўжалик экинларини етиштириш технологиясида тупроқ-иқлим шароитига кўра ағдаргичли, ағдаргичсиз ва минимал тупроқга ишлов бериш системаси қўлланилади.
Ағдаргичли системада - тупроқ қатлами ағдарилади, бу эса бегона ўтларни тупроқ остига кўмилиши, касал тарқатувчи хашоратларни йўқотишии таъминлайди. Бу система намлиги ўртача ва юқори бўлган районларда қўлланади.
Ағдаргичсиз системада - тупроқ қатламини ёриб ағдармасдан жойида қолдирилади. Бу усулда тупроқ қатламини чуқур кесилиб жойида қолдирилади. Бу система шамол эррозияси бўлган ва намлиги етарли бўлмаган ерларда қўлланилади.
Минимал системада - ерга ишлов бериш сонини камайтириш, яъни бир неча технологик операцияларни бир вақтда ўтказиш. Бу усулда тупроқ кам зичланади, чангланиш ҳолати камаяди ва табиий муҳитни ифлосланишини камайтиради. Бу усулни ҳамма районларда қўллаш мумкин. Ерга ишлов бериш системаси шундай бўлиши керакки, унда тупроқни ҳимоялаш, кам энергия сарфи бўлиши ва табиатни муҳофаза қилишни таъминлаши лозим.
Иш органларини тупроққа ишлов бериш чуқурлиги ва бажариладиган операция турига қараб:
1. Ерга асосий ишлов бериш,
2. Тупроққа юза ишлов бериш ва
3. Махсус ишлов беришга бўлинади.
Асосий ишлов бериш - экинларни йиғиштириб олгандан сўнг тупроқни чуқур ағдариб ҳайдаш (20...35см). Буни ағдаргичли плуглар билан бажарилади, сўнгра тупроқ қатламлари майдаланилади. Шамол эррозиясига учрайдиган районларда тупроқ қатламини ағдармасдан жойида чуқур ериб кетилади (25...40 см).
Тупроққа юза ишлов бериш - ағдаргич ва юмшатгич панжалар билан уруғ экиш олдидан ва экилгандан сўнг ишлов берилади. Бунда ишлов бериш чуқурлиги 14 см дан юқори бўлмайди.
Махсус ишлов бериш янги ерларни ўзлаштиришда, боғлар ва тутзорлар яратиладиган ерларни чуқур палахсалаб ҳайдашда қўлланилади. Бунда тўқайзор плуглари: плантаж (чуқур палахсалаб) ва яруслаб ишлов берадиган плуглар ишлатилади.


Саволлар:
1. Ерга механикавий ишлов беришда тупроқнинг характеристикасини таърифланг.
2 Тупроққа ишлов беришнинг -қандай усулларини биласиз?
3. Тупроққа ишлов беришдан кўзланган асосий мақсад нималардан иборат?
4. қишлок хўжалик машиналарига қўйиладиган агротехник талаблар нима учун керак?
5. Тупроққа махсус ишлов бериш қандай ерларда ўтказилади ?