Таълим вазирлиги бухоро давлат университети

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati: 
1. Muhammadjonov M., Zokirov A. G‘o‘za agrotexnikasi. T.: Mehnat, 1995 y.b.
2. E.T.SHayxov va boshqalar. Paxtachilik. Toshkent-Mehnat-1990 y.b.
3. Adilov M.M.va boshqalar. Qishloq xo‘jalik ekinlari etishtirishda innovatsion 
texnologiyalar. Qo‘llanma . Toshkent 2013y.b.
4. Sulaymonov B.A. va boshqalar. Kuzgi bug‘doy va g‘o‘za etishtirish asoslari. Toshkent 
2017y . Navro‘z nashriyoti. 
 
ТУПРОҚ НАМЛИК ДАРАЖАСИГА МУЛЧАЛАШ ВА КАМ ИШЛОВ 
БЕРИШНИНГ ТАЪСИРИ 
Р.Қурвонтоев, А.А.Мусурманов
 
ТАИТИ, ГулДУ
Бутун дунёда иқлим ўзгариши ҳисобига, сув ресурсларининг тақчиллиги ва 
кейинги йилларда ёғин-сочин кам бўлиши, ҳароратнинг ёзги кунларда ҳаддан ташқари 
юқори бўлиши , янги ресурстежамкор технологияларни қўллашни талаб этади. Бу 
технологияларга томчилатиб суғориш, органик ўғитлардан самарали фойдаланиш, қишлоқ 
хўжалик экинлари майдонларида ресурстежамкортехнологиялар, мулчалаш ва кам ишлов 
беришни қўллаш киради. 
Минимал ишлов бериш тизимига ўтиш 2001 йил 1-5 октябрда Мадридда бўлиб 
ўтган “Биринчи Бутунжаҳон қишлоқ хўжалигида минимал технология” конгресси 
деклорациясида ҳам таъкидланган [3]. 
Кам ишлов бериш (Мini-till) ресурстежамкор технология бўлиб, тупроқнинг 
агрофизик хоссаларини мақбуллаштирилишига ва структура тикланишига, сувга чидамли 
агрегатлар ҳолатининг яхшиланишига, тупроқ табиий унумдорлигининг тикланишига, 
экологик барқарорлашувига, тупроқ сифат ва миқдорий кўрсаткичларининг ортишига 
олиб келади[1,2,3,4,5,6,7].
АҚШ ва Канада мамлакатларида ҳозирги кунда минимал ишлов беришнинг 
қуйидаги турлари мавжуд: мулчалаб ишлов бериш (mulch-till), оралатиб ишлов бериш 
(strip-till), тўғридан-тўғри экиш (no-till), қисқартирилган ишлов бериш (reduked-till) [3]. 

---

231 
Р.Қурвонтоев ва бошқалартомонидан олиб борилган тадқиқотлар натижасига кўра, 
бирдан-бир тупроқ унумдорлигини оширувчи самарали усуллардан бири зичлик 
қатламини тартибга солишдан иборат бўлиб, суғориладиган тупроқларда қишлоқ хўжалик 
экинларининг ҳосилдорлигини ошириш ҳайдов қатламини чуқур юмшатиш 40 см ва ундан 
чуқурга шудгор қилиш ҳамда уларни пушта устида ўстиришдан иборат деб эътироф 
этилган [1,2,3,5].