Таълим вазирлиги а.ҚОдирий номидаги жиззах давлат педагогика

 
O`QITUVCHINING ZAMONAVIY QIYOFASI 
ESHBEKOVA DILNOZA IBRAIMOVNA – 
Jizzax Davlat Pedagogika instituti 
boshlang`ich ta`lim 1-bosqich magistranti 
Annotatsiya:Ushbu maqolada pedagoglar uchuno`qituvchining zamonaviy qiyofasi 
qanday bo`lishi haqida ma`lumotlar joy olgan. 
Kalitso`zlar:Zamonaviyo`qituvchi, qiyofa, imij,nutq, tashqiko`rinish, kompyuter, 
axborottexnologiyasi, innovatsiya, nazariya, amaliyot, salohiyat, ijod, bilim, mehr, kiyim, 
xatti-harakat, internet, electron pochta. 
Annotation:This article gives you a brief overview on how to look good for a 
teacher. 
Keywords:Modern teacher, appearance,image, speech, computer, information 
technology, innovation, theory, practice, potential, creativity, knowledge, kindness, clothing, 
behavior, internet, Email.
Аннотация: В этой статье дается краткий обзор тогоб как хорошо 
выглядеть учителю. 
Ключевые 
слова:Соврименный 
учитель, 
внешний 
вид, 
компьютер, 
информационныетехнологии, 
инновации, 
теория, 
практика,потенциал, 
творчество,знания, доброта, одежда, поведение, интернет, электронная почта.
Zamonaviyta`limningasosiymaqsadijamiyatvadavlatuchunhartomonlama
rivojlangan, 
jamiyatga, 
mehnatfaoliyatigaijtimoiymoslashuvchan, 

---

132 
o‘zustidaishlayoladiganshaxsnitayyorlashdaniborat.Demak, 
bugungikundahartomonlamarivojlanganshaxstarbiyasidao`qituvchiningzamonav
iyqiyofasimuhimahamiyatgaega. 
Ta`limvatarbiyajarayonidayoshlarajdodlartomonidanto`planganbilim, 
odob, 
urf-odat, 
madaniyatvamehnatko`nikmalarinio`zlashtirishi, 
hayotiytajribaasosidajamiyatdao`ziningmunosibo`rniniegallashi, 
salohiyativadunyoqarashiningshakllanishidapedagogshaxsi, 
uningkasbiymahoratimuhimahamiyatkasbetadi. 
Shubilanbirga, 
yoshlardadavrtalabidankelibchiquvchiyangimasalavamuammolarniyechishuchun
zarurbo`ladigansifatlarnishakllantirishpedagogicfaoliyatsohasiningustuvorvazifa
sihisoblanadi. 
Buninguchunavvalopedagogningo`zidayangichabilimberish, 
o`zgaribboruvchimehnatvahayotsharoitlarigamuvofiqijodiyfaoliyatbilanshug`ull
anaolishko`nikmalaritarkibtopganbo`lishilozim. 
Shunuqtai–nazardanRespublikamizningbirinchiPrezidentiI.A.Karimov 
“Tarbiyachilarningo`zigazamonaviybilimberish, 
ularningma`lumotini, 
malakasinioshirishkabipaysalgasolibbo`lmaydigandolzarbmasalagaduchkelmoqd
amiz. Mening fikrimcha, ta`lim – tarbiya tizimini o`zgartirishdagi asosiy 
muammo shu yerda. O`qituvchi o`quvchilarimizga zamonaviy bilim bersin, deb 
talab qilamiz. Ammo zamonaviy bilim berish uchun, avvalo, murabbiyning o`zi 
ana shunday bilimga ega bo`lishi kerak”.- deb ta`kidlaydi.[2] 
Bundan tashqari O`zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev 
pedagog xodimlarning kasbiy mahorati va faoliyati samaradorligini muntazam 
oshirib borish uchun zarur shart-sharoitlarni yaratish, malaka oshirish tizimini 
“Hayot davomida o`qish” tamoyili asosida takomillashtirib borish to`g`risida 
ham alohida to`xtalib o`tgan.[1] 
Bugungi kunda o`qituvchining zamonaviy qiyofasi deganda uning 
faqatgina 
tashqi 
ko`rinishi 
bilan 
chegaralanib 
qolmasligimiz 
darkor.O`qituvchining zamonaviy qiyofasini uning
• 
so`zlarida(nutqida); 
• 
hatti-harakatlarida; 
• 
tashqi ko`rinishida; 
• 
o`z fanidan nazariy bilimlarga ega ekanligida; 
• 
nazariyani amaliyotda bog`lay olishida; 
• 
dars o`tishning innovatsion metodlarini ishlab сhiqa olishida; 
• 
zamonaviy axborot-kamunikatsiya texnologiyalaridan foydalanishni 
bilishi; va darslarda samarali qo`llashida; 
• 
o`z xatolarini tan ola bilishida; 
• 
o`z ustida ishlashida(doimo izlanishda bo`lishi); 
• 
zamon talablari bilan hamnafas yashashida va boshqalarda 
ko`rishimiz mumkin. 
O`qituvchining zamonaviy qiyofalaridan biri uning nutq madaniyatiga 
ega bo'lishidir. Pedagog nutqida quyidagi xususiyatlarni o`zida aks etishi kerak: 
turli sheva so'zlardan holi bo`lib, faqat adabiy tilda ifoda etilishi; o`qituvchining 
nutqi sodda, ravon va tushunarli bo'lishi; hikmatli so`zlar, ibora va maqollar, 
matallar hamda ko`chirma gaplardan o`rinli foydalana olishi lozim. Ta`lim-

---

133 
tarbiya faoliyatini mukammal tashkillashtirish o'qituvchining jonli muloqotni 
samarali tashkil etishiga bog`liq. Bunda o'qituvchi va o'quvchining muloqoti 
ijobiy natijalar berishi uchun o`qituvchida o`quvchilar bilan erkin sozlashuv 
qobiliyati bo`lishi kerak. Zero, o`qituvchi bilan o`quvchining muloqotini 
bog`lovchi asosiy vosita so`zdir. O`qituvchining so`z boyligi qanchalik ko`p 
bo`lsa, muloqot olib borish qobiliyati tez namoyon bo`lib, ijobiy natijalarga 
erishishi oson bo`ladi.Odatda, so`z boyligi qashshoq bo`lgan o`qituvchilar o`z 
pedagogik faoliyatlarida o`quvchilar bilan tez-tez ziddiyatlarga duch keladilar. 
O`qituvchining jonli muloqoti har qanday tarbiyaviy tadbirning mazmun va 
mohiyatini o`quvchiga tabiiy holda yetkazadi, shu jarayonning obyekti va 
subyekti o`rtasida muloqot uchun mustahkam ko`prik yaratadi va ichki hissiyot 
bilan harakatlarning uyg`unlashuvini ta`minlaydi. 
Buyuk alloma Abdurahman Jomiy o`z adabiy merosida so`z va nutqning 
qudrati naqadar ulug`ligini, tildek insonga chiroyli libos kiydirguvchi vosita 
hech qayerda bolmasligini bayon etgan: 
Tildagi ketma-ket xatoga hayhot, 
Chiroyli kiyimlar berolmas najot. 
So`zni kiyimingdek bekamu ko`st qil, 
Yoki kiyimingni so`zinggarost qil.[3] 
Zamonaviy pedagog imidji. Lug`aviy jihatdan imidj inglizcha 
“image”tushunchasi “siymo”, “timsol”, “qiyofa” va “obraz” ma`nolarini 
anglatadi. Mohiyatiga ko`ra esa ushbu tushuncha yordamida “joziba”, 
”maftunkorlik” ma`nolarini anglatadi. 
Pedagogik imidj pedagogning ma`naviy-axloqiy qiyofasi bilan tashqi 
ko`rinishi o`rtasidagi o`zaro uyg`unlik, mutanosiblikni ifodalovchi obrazi. 
Pedagogik faoliyatning samarali bo`lishida pedagogning tashqi qiyofasi ham 
o`ziga hos ahamiyat kasb etadi. O`qituvchilarga samarali ta`sir ko`rsata olish 
uchun pedagog, o`qituvchining tashqi qiyofasi quyidagi talablarga javob bera 
olishi zarur: 
• 
O`qituvchi tashqi ko`rinishining o`quvchilarga estetik ta`sir 
ko`rsatishi, ularni estetik jihatdan zavqlantira olishi; 
• 
O`qituvchi sochining taralgan, chiroyli turmaklangan bo`lishi; 
• 
Pardoz buyumlaridan o`rinli foydalanish, yuzning ortiqcha 
bo`yoqlardan holi bo`lishi; 
• 
O`qituvchi liboslarining toza, ozoda, qomatiga yarashgan bo`lishi; 
• 
Osilib turmasligi, haddan tashqari hashamatli bo`lmasligi lozim; 
• 
Zargarlik buyumlaridan imkon qadar holi bo`lish, ayniqsa, 
tovlonuvchi metallar-oltin va kumush taqinchoqlardan foydalanmaslik, 
libosning rangi va o`qituvchining yosh hususiyatlariga muvofiq oddiy, 
hashamatli bo`lmagan taqinchoqlardan foydalanish[4] 
Zamonaviy 
o`qituvchiningtashqiko`rinishi“Pedagogningimiji”gaalbattamosbo`lishilozim. 
Shuningdek, o`qituvchining qiyofasi uning chehrasida, hatti-harakatlarida ham 
namoyon bo`ladi.O`quvchilar o`qituvchisining avval tashqi ko`rinishiga qarab 
ham yaxshi ko`radi. Ana undan keyin, uning chehrasiga, ko`zlaridagi mehrga 

---

134 
e`tibor berishadi. Agar o`qituvchida bolalarga nisbatan mehr ko`rmasa, u 
qanchalik 
chiroyli 
kiyingan 
bo`lmasin 
o`quvchilar 
mehrini 
qozona 
olmaydi.Shuning uchun, o`qituvchi qanday bo`lmasin o`quvchi mehriga erisha 
olishi lozim.
Biz bilamizki, o`qituvchi o`z fanidan chuqur nazariy bilimlarga ega
bo`lsagina, o`sha nazariy bilimlariga tayangan holda amaliyotni bog`lab o`ta 
oladi. Zamonaviy muallim dars mavzusidan kelib chiqib darslikda berilmagan 
ma`lumotlardan ko`proq foydalanishi, buning uchun har bir darsga alohida 
tayyorgarlik ko`rishni talab etadi.
O`qituvchi zamonaviy o`quvchilar boshqacha ekanligini yodda tutishi, 
ular internetda yashayotganligini hamda o`qituvchisidan ham ko`p ma`lumotlar 
bilishi mumkinligini esdan chiqarmaslik kerak. Shunday ekan, o`z mehnati 
mahsulidan bahra olish uchun zamonaviy o`qituvchi izlanishdan hamda 
o`rganishdan to`xtamaslik joiz.Axir xalqimiz aytishadi-ku, “Beshikdan to 
qabrgacha-ilm izla”. 
“Aqlli, fikran boy, bag`ri keng insonchalik hech narsa yoshlarni 
qiziqtirmaydi, o`zining ortidan ergashtira olmaydi ham..., aql – aql bilan 
tarbiyalanadi, vijdon - vijdon bilan, vatanga sadoqatlilik - bevosita vatan uchun 
xizmat 
qilish 
bilan...”,-deb 
ta`kidlagan 
edimashhur 
rus 
pedagogi 
V.D.Suxomlmskiy. [3] 
Hozirgi 
kunda 
barcha 
ta`lim 
muassasalari 
zamonaviy 
kompyutervositalari, 
telekommunikatsiya 
texnologiyalari 
asosida 
jihozlanmoqda. Bu, o'z navbatida, o'qituvchilarning o'z mehnat faoliyatlariga 
yangicha yondashuvlarini talab etadi.O'quv jarayonida yangi texnologiyalarni 
joriy etilishi o'qituvchini texnik vositalar tomonidan siqib chiqishga emas, balki 
uning vazifalari, ro`lini o'zgartiradi, o'qituvchilik faoliyatini yanada serqirra 
kasbga aylantiradi.Kompyuter va zamonaviy axborot texnologiyalarining jadal 
sur`atda rivojlanishi, endilikda hozirgi zamon o'qituvchisining pedagogik 
mahorati naqadar serqirra ekanligini namoyon etmoqda.Ta`limda zamonaviy 
axborot texnologiyalaridan foydalanish o`qituvchi uchun ko`plab qulayliklarni 
beradi. Masalan, nazorat ishi olishda, baholashda, taqdimotlar qilishda, dars 
ishlanmalar tayyorlashda, dars uchun ko`rgazmalar tayyorlashda, elektron 
darsliklardan foydalanishda, veb saytlar yaratishda va hokazolar. 
Zamonaviy o'qitishni internet resurslaridan foydalanishsiz tasavvur qilib 
bo`lmaydi. Elektron pochta, elektron konferensiyalar,elektron olimpiadalar va 
viktorinalar zamonaviy ta`limning tarkibiy qismiga aylanmoqda. Ushbu ta`lim 
xizmatlaridan, ham darsda, ham darsdan tashqari faoliyatda foydalanish uchun 
keng imkoniyatlar yaratadi.Internet ta`lim resurslaridan foydalanish o'qituvchini 
ta`lim jarayonining menedjeriga aylanishiga undaydi.Bugungi kun talabi 
o`qituvchidan innovatr bo`lishni talab etmoqda. Hozirda ta`lim jarayonida 
innovatsion texnalogiyalar, pedagogik va axborot texnologiyalari o`quv 
jarayonida qo`llashga bo`lgan qiziqish, e`tibor kundan kunga kuchayib 
bormoqda chunki, shu vaqtgacha an`anaviy ta`limda o`quvchilarni faqat tayyor 
bilimlarni egallashga o`rgatilgan bo`lsa, zamonaviy texnologiyalar ularning 
egallayotgan bilimlarini o`zlari qidirib topishlariga, mustaqil o`rganib, taxlil 

---

135 
qilishlariga, xatto xulosalarni ham o`zlari keltirib chiqarishlariga o`rgatadi. Bu 
esa o`quvchini dars davomida befarq bo`lmaslikka, mustaqil fikrlashga, ijod 
etish va izlanishga majbur etadi. Shu bilan bir qatorda o`quvchining darsga 
bo`lgan qiziqishini oshiradi. 
O`qituvchining zamonaviy qiyofasida yana bir jihat bu o`z xatosini tan 
ola 
bilishidadir.Hech 
narsa 
qilmagan 
o`qituvchigina 
xato 
qilmasligi 
mumkin.Zamonaviy o`qituvchi har doim yangi narsani qo`llashdan aslo 
qo`rqmasligi, cho`chimasligi darkor.Ana shundagina yuqori natijalarga erishishi 
mumkin. O`qituvchi tahliliy tanqitlarni to`g`ri qabul qila olsa, xatolarini tan olib 
, uni bartaraf etish uchun o`z ustida ishlasagina yaxshi natijalarga erishishi 
mumkin.
Zamonaviyo`qituvchihardoimhamharqandaysavolganostandartjavobtopa
di, 
o`zigaxostarzdamurojaatqilaoladi, 
uningqiziqishiniuyg`otadi, 
hayajonlantiradi. 
Bundayo`qituvchimavzunichuqurbiladi, 
o`quvchilargao`zbilimlariniyetkazishqobiliyatigaega, 
zamonaviyo`qitishusullariniegallaganbo`ladi. Aksariyat o`qituvchilar, agar 
xohlasalar, zamonaviy ish uslublarini o`zlashtira olishadi. Bunga erishish yo`li 
oson emas, u zo`riqishni, hamkasblar ishini kuzatishni, doimiy ravishda o`z-
o`zini tarbiyalashni, maxsus adabiyotlarni o`rganishni, yangi o`qitish usullarini 
joriy etishni talab qiladi. Mahoratga ega bo`lgan o`qituvchi egalik qiladigan 
narsa –bilimning ildizini samarali qilishni biladi, o`qish jarayonida ijobiy 
natijaga, ish uslublarini almashtiradi, qiziqarli misollar keltiradi va bilimlarni 
uzatishning o`ziga xos usullarini topadi.[5] 
Xulosa o`rnida shuni aytish joizki, zamonaviy o`qituvchi ziyo maskaniga 
kirgandan to chiqib ketgunga qadar bo`lgan barcha jarayonlardagi xatti-
harakatlari, nutqi, bilimdonligi, innovatsion faoliyati, ijodkorligi tarbiyalanib 
kelayotgan yosh avlod uchun ideal shaxs sifatida namoyon bo`lishi lozim.