Таълим вазирлиги а.ҚОдирий номидаги жиззах давлат педагогика

ADABIYOTLAR 
1. Матыня Э. Влияние организации учебного процесса на сознательное 
чтение глухих учащихся. Дисс. ... канд. пед. наук: - Л., 1987.-170 с. 
2. Fayziyeva U.Yu. Zaif eshituvchilarni savodga tayyorlash va savod 
o‘rgatish: ped. fan. kand. ...diss. – T., 1994. – 118 b. 
3. Никитина 
М.И. 
Психолого-педагогические 
основы 
совершенствования литературного образования слабослышащих 
школьников. Диссертация д-ра пед. наук. — Л.: ЛГПИ им. А. И. 
Герцена, 1983.-333 с 
4. Сурдопедагогика / Под ред. М.И.Никитиной. –М.: Просвещение, 
1989.
BOSHLANG`ICH TA’LIMDA “BLENDED LEARNING” 
TEXNOLOGIYASIDAN FOYDALANISHNING METODIK ASOSLARI. 
 
MAMAYUSUPOVA SAODAT MAMATQULOVNA 
katta o’qituvchiJizzax davlat pedagogika instituti 
RO’ZIBOYEVA FARANGIZ- JDPI talabasi 
Аннотация.В этой статье обсуждается роль и важность 
использования 
технологии 
смешанного 
обучения 
в 
начальном 
образовании. 
Annotation. This article discusses the role and importance of the use of 
Blended Learning technology in primary education. 
Bugun yurtimizda kichik bir sohadan tortib xalq turmushi farovonligi 
uchunmuhim ahamiyat kasb etishi mumkin bо’lgan yо’nalishlardagi 
о’zgarishlar, islohotlar shu qadar shiddat bilan amalga oshirilayotirki
, 
shu 
vatanga qondosh har qanday millat kishisi, bunday tarixiy о’zgarishlarga loqayd 
qarab 
turolmaydi. 
Davlatimiz rahbari istiqboldagi taraqqiyotning kafolati ilm ahli va ziyolilar 
faoliyati bilan chambarchas bog`liq ekanini har bir uchrashuv, murojaatlarida 
ta‘kidlab, uning rivojlanishi, taraqqiy etishi uchun bir qancha qaror va 
farmonlarni 
qabul qildi. 2017-2021 yillarda O’zbekiston Respublikasini rivojlantirishning 
beshta ustuvor yo’nalishi bo’yicha Harakatlar strategiyasi ham ta‘lim va 
о’qitish 
sifatini samaradorligini oshirish, ilmiy-tadqiqot va innovatsiya faoliyatini 
rag`batlantirish, ilmiy va innovatsiya yutuqlarini amaliyotga joriy etishning 
samarali mexanizmlarini yaratish borasida juda dolzarb masalalar bо’yicha aniq, 

---

58 
hayotiy islohotlar, ularni amalga oshirish mexanizmlarini belgilab berildi. 
Milliy metodikani va maktab darsliklarini xalqaro standartlar asosida isloh 
qilish, ta’limdagi mavjud muammolarni sekin-astalik bilan bartaraf etish kabi 
masalalar davlat siyosati darajasiga ko’tarilib, nufuzli davralarda ko’p bora 
muhokama qilindi. Quyida biz Aralash o’qitish (Blended learning) ta'lim 
texnologiyalaridan foydalanish xususida to’xtalmoqchimiz. 
Aralashtirilgan ta'lim o’zi nima? Aralashtirilgan ta'lim yoki aralash 
o'rganish bu o'quv konsepsiyasi bo'lib, unda talaba mustaqil ravishda onlayn 
ravishda va o'qituvchi bilan shaxsan bilim oladi. Ushbu yondashuv materialni 
o'rganish vaqtini, joyini, tezligini va usulini boshqarishga imkon beradi. Aralash 
ta'lim an'anaviy usullar va zamonaviy texnologiyalarni birlashtirishga imkon 
beradi. Ushbu model ta'limidan tubdan voz kechishni anglatmaydi, chunki 
kunduzgi ta'lim muhim nutq va ijtimoiy-madaniy ko'nikmalarni beradi. Aralash 
ta'limda ta'lim muassasalari ta'lim jarayonini yangilaydigan yondashuvga 
aylanmoqda. Aralashtirilgan ta'lim, xuddi blender singari, an'anaviy ta'limni va 
elektron ta'limni aralashtiradi. 
Maktab o'quvchisi yoki oliy ta’lim talabasi “jonli” darslarda sinflarda 
qatnashadi, ammo bu texnologiyada “Kompyuter vositachiligi” deb 
nomlanuvchi mashg'ulotlar ham keng qo'llaniladi, ya'ni kompyuter, onlayn 
rejim, mobil qurilmalar va maxsus o'quv dasturlari, platformalar, resurslar ta'lim 
faoliyati vositachisi vazifasini bajaradi. Aralashtirilgan ta'limning ta'lim 
paradigmasi turli xil auditoriyalar uchun amal qiladi: bu maktab o'quvchilari va 
talabalar uchun o'qitish yoki xodimlar uchun treninglar va korporativ treninglar 
bo'lishi mumkin. 
Aralashtirilgan ta'lim uchun tez-tez ishlatiladigan sinonimlardan 
quyidagilar - bu aralashma o'rganish, gibrid ta'lim, texnologiya vositasida 
o'qitish, aralash rejimda o'qitishlarni uchratishimiz mumkin. Bizning 
respublikamizda aralashtirilgan ta’limda o’qitish pandemiya davridan beri 
qo’llanib kelinmoqda. Shuning uchun biz aralashtirilgan ta'limning qisqacha 
tarixiga ham nazar tashlab qo’ysak yaxshi bo’lar edi. Aslida, “Aralashtirilgan 
ta'lim” tushunchasi XX asrning 60-yillarda mavjud bo'lgan, ammo 
terminologiya birinchi marta 1999 yilda o'z nomini EPIC Learning deb 
o'zgartirishga qaror qilgan Amerika Interaktiv Ta'lim Markazining press-relizida 
taklif qilingan. Ommaviy axborot vositalari: “... Biz o'zimizning Aralashtirilgan 
Ta'lim metodologiyamiz yordamida internet orqali o'quv dasturlarini taqdim 
etishni boshlaymiz”. 2006 yilda Bonk va Grem mualliflarining kitobi nashr 
etilgunga qadar ushbu atama talqinlari sezilarli darajada o'zgarib turdi, unda 
aralash o'rganish yuzma-yuz va kompyuterga asoslangan ta'limni o'z ichiga 
oladi.
Faol talaba (Active Student) tushunchasi blended learning tuzilmasining 
eng zarur elementi hisoblanadi. Hozirda bunday atama bilan Evropada blended 
learning tizimida o’qiydigan talabalarni atashadi. Bunday modellarda 
o’qiydigan talabaning faoliyati taxminan 50% mustaqil ishdan (materialni 
o’zlashtirish, forum va chatlarda ishlash, e-mail orqali muloqot va h.k.) iborat 
bo’ladi. 

---

59 
An’anaviy ta’limda talabani o’qitishadi, blended learningda esa – 
o’qishga o’rgatishadi, mustaqil faoliyatini tashkil qilishadi. 
An’anaviy ta’limda markazda – o’qituvchi (teacher-centered), blended 
learningda esa - talaba (student-centered) markazda bo’ladi. Bunda talaba ko’p 
ishlaydi va muvaffaqiyatlari uning o’ziga bog’liq. Talaba o’quv jarayoniga 
tuzatish kiritishi va o’zgartirishi ham mumkin. 
O’zlashtirishni baholash eng e’tibor qaratiladigan qism hisoblanadi. 
Chunki, yaxshi baho olish – asosiy maqsad sanaladi. O’qituvchilar uchun bu 
ko’rsatkich talabalarning qanchalik rivojlanganligini anglatadi. An’anaviy 
ta’limdan farqli ravishda blended learningda nazorat biroz boshqacharoq 
bo’ladi. Eng avvalo ish guruhli tarzda bajariladi, online muloqotlar juda ko’p 
bo’ladi. Guruhning umumiy bahosi barcha talabalarning baholarining 
yig’indisiga teng. Bunda har bir talabaning forumdagi ishtiroki haqidagi hisobot 
inobatga olinadi. O’qituvchi talabadan o’zining forumga tegishli e-mail 
ma’lumotlari nusxasini yuborishni so’rashi mumkin. Loyiha ikki qismdan iborat 
bo’lishi mumkin: yakka va guruh bo’lib bajariladigan. Guruh ballari talabalarga 
forumdagi ishtirokiga qarab bo’linadi. 
O’qituvchining baholari online tizimida barchaga ochiq ko’rinadi. Biroq, 
kompyuter baho qo’yganda xatoliklar bo’lib turadi. Kompyuter nazoratidan 
o’rgatuvchi dasturlarda va joriy nazoratlarda test va fill-in-blank , ob’ektlarni 
saralash, o’yin usullaridan ko’proq foydalaniladi 
Bugungi kunda aralash ta'lim internet va raqamli axborot vositalarining 
kuchini sinfdagi ta'lim bilan birlashtirishni anglatadi. Ma'lumki, ushbu 
yondashuv aviatsiya sohasida bilim va sarflangan vaqtni boshqarish uchun 
ishlatilgan. Agar 80-yillarda “Boeing” “CD-lardan foydalangan holda” aralash 
ta'lim” bilan shug'ullangan bo'lsa, bugungi kunda ushbu yondashuv onlayn 
tarzda, sinxron va asinxron veb-translyatsiyalar, translyatsiyalar va yozib 
olingan videofilmlar orqali amalga oshiriladi.
Aralashtirilgan ta'lim uchta ustunga asoslangan: masofadan turib 
o'qitish, yuzma-yuz ta'lim va onlayn ta'lim. Talabalar vaqti-vaqti bilan sinfdagi 
mashg'ulotlarga qatnashadilar, maxsus dastur yoki onlayn platformada, media-
kutubxonada va test modullarida ishlash uchun uy vazifalarini oladilar. Mavzu 
bo'yicha masofaviy ish alohida va talabalar guruhlari bilan amalga oshirilishi 
mumkin. Shu bilan birga, o'qituvchi qisman nazorat qiladi va agar kerak bo'lsa, 
ularga maslahat beradi. 
O'qituvchining asosiy vazifasi kursni to'g'ri tuzish va o'quv materialini 
tarqatishdir. Sinfda nima qilish kerakligi, uyda nimani o'rganish va qaror qabul 
qilish mumkinligi, qaysi topshiriqlar individual darslar uchun, qaysi biri 
loyihada guruh ishi uchun mos ekanligi to'g'risida qaror qabul qilish kerak. 
Taxminan asosiy dars yuzma-yuz mashg'ulotlarda olib boriladi, ilg'or va 
chuqurroq esa masofaviy va onlayn o'qitish jarayonida o'zlashtiriladi. Yuzma-
yuz mashg'ulotlar o'quvchilar talabalar o'rtasida yoki o'qituvchi bilan birgalikda 
loyihani himoya qilish, taqdimot yoki munozara shaklida bo'lishi muhimdir. 
Masofaviy blokda guruhli ishlash uchun loyihalar, ijodiy, laboratoriya va amaliy 
vazifalar, ma'lumotnomalar va Internetdagi qo'shimcha materiallarga havolalar, 

---

60 
oraliq va tekshiruv testlari, shuningdek iqtidorli talabalar uchun murakkabligi 
oshgan vazifalar bo'lishi kerak. Bilimlarni sinab ko'rish nafaqat onlayn va 
maxsus o'quv maydonchasida, balki sinfda ham o'tkazilishi kerak. Xulosa qilib 
aytadigan bo’lsak aralashtirilgan ta'limning afzalliklari ma’lumotlar yig`ish 
qobiliyati va usbu ma’lumotlarni xususiylashtirishda ahamiyati katta.