Таълим вазирлиги а.ҚОдирий номидаги жиззах давлат педагогика

Адабиётлар 
1. 
Гаркуша Й.Ф.Социалная адаптация и интеграция детей с 
особыми образователними потребностями.- Изд.: Секачев В., 2018. 
2. 
Гаврилушкина О.П, Соколова Н.Д Воспитание и обучение 
умственно отсталых детей. -М., 2013 
3. 
Айрес Э. Дж. Ребенок и сенсорная интеграция. Понимание 
скрытых проблем развития .-М.: Теревинф, 2019. 
4. 
Запорожец, А. В. Избранные психологические труды: В 2-х 
томах / Под ред. В. В. Давыдова, В. П. Зинченко. — Т. 1. Психическое 
развитие ребенка /А. В. Запорожец. -М. : Просвещение, 2016.
MAKTABGACHA TA’LIM MUASSASALARIDA JISMONIY 
SIFATLARNI TARBIYALASHDA HARAKATLI O’YINLARNI 
AHAMIYATI. 
E.Nurmatov JDPI o’qituvchi 
D.Tojiboyeva JDPI talabasi 
Annotatsiya Ushbu maqola O’zbekiston Respublikasida maktabgacha ta’lim tizimida 
harakatli o’yinlarni o’rni va axamiyati, uni o’rgatish orqali shaxsni nafaqat jismoniy 
jihatdan, balki har tomonlama barkamol etib tarbiyalashga yo’naltirilgan. 
Kalit 
so’zlar:Jismoniy 
madaniyat, 
milliy, 
sport, 
ta’lim 
tarbiya,fan,o’qitish,o’rgatish,o’yin,shaxs, barkamol.
 
АннотацияВ этой статье описывается система дошкольного образования в 
Республике Узбекистан, место и значение подвижных игр в воспитании не только 
физически развитой но и гармонично развитой личности. 
Ключевые слова: Физическое воспитание, национальный спорт, образование, 
воспитание, наука, обучение, игра, личность, гармония.
Annotation This article focuses on the role and importance of movement games in the 
system of preschool education in the Republic of Uzbekistan, the education of the individual 
not only physically, but in all respects through its teaching.
Keywords: Physical culture, national, sports, education, science, teaching, teaching, 
play, personality, harmonious. 
Bugungi kunda O’zbekistonda yoshlarga juda katta e’tibor qaratilmoqda 

---

254 
davlatimiz rahbari yosh avlod tarbiyasining birinchi bo’g’ini bo’lgan 
maktabgacha ta’lim tizimini rivojlantirishga alohida e’tibor qaratmoqda. 2017 
yil 16 avgust va 19 oktabr kunlari bo’lib o’tgan yig’ilishlarida bu masala 
atroflicha muhokama qilingan edi. 2017 yil 30 sentabrda Prezidentimiz 
tomonidan “Maktabgacha ta’lim tizimini boshqaruvini tubdan takomillashtirish 
chora-tadbirlari to’g’risida”gi Farmon hamda “O’zbekiston Respublikasi 
Maktabgacha ta’lim Vaziriligi faoliyatini tashkil etish to’g’risida” gi qaror qabul 
qilindi. 
Jismoniy tarbiya respublikaning ijtimoiy va iqtisodiy taraqqiyotida muhim 
ahamiyatga ega. Maktabgacha tarbiya yoshdagi bolalarni jismoniy jihatdan 
tarbiyalash xalq ta’limining umumiy tizimida oila bilan yaqindan hamjihatlikni 
tarbiyalash, bola shaxsida baynalminala va vatanparvarlik tuyg’ularining asosini 
shakllantirish orqali maktabga tayyorlanadi. 
Jismoniy tarbiya axloqiy, estetik, mexnat, ma’naviy tarbiya bilan 
chambarchas bog’liq bo’lib, bolani umumiy ta’lim tizimidagi uning muhimligi 
va ahamiyati ham aynan shundadir. Maktabgacha yoshdagi bolalarni eng 
umumiy turdagi jismoniy tarbiya tizimi ularni oilada jismoniy tarbiya tizimi 
bilan mustahkam o’zaro aloqada bo’lishi zarur.
Milliy va harakatli o’yinlarni maktabgacha ta’lim muassasalaridagi 5-6 
yoshli bolalar salomatligini yaxshilashning asosiy vositalaridan biri sifatida 
chuqur o’rganish va pedagogik baholash haqidagi masalani qo’yish vaqti 
allaqachon kelgan. Keyingi yillarda bolalar salomatligining yomonlashishga 
umumiy moyilligi va bolalarni ilk yoshidan boshlab maxsus sport 
mashg’ulotlariga jalb etish bilan bog’liq holda bu masalaning ahamiyati yanada 
ortdi. 
Bu ikki o’yin faoliyatining dialektik jihatdan o’zaro bog’liqligi ma’lum, lekin 
ular o’rtasida ayrim funksional farqlar bo’lishiga qaramay, ularning mazmunida 
umumiylik mavjud. Buning natijasida milliy va harakatli o’yinlar o’yin 
metodikasining elementi hisoblanadi va maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarni 
jismoniy tarbiyaning butun tizimiga singib ketgan. Ular jismoniy faollikning 
boshqa turlariga nisbatan ancha muhim o’ringa ega. Mashg’ulotlarning 
emotsionalligini oshirish, asabiy zo’riqishni bartaraf etish, umumiy jismoniy 
tayyorgarlikni, jismoniy rivojlanish ko’rsatkichlarini, umuman sog’liqni 
yaxshilash kabi masalalarni hal qilish bilan bir qatorda diqqatni faollashtiradi, 
sport o’yinlarining ma’lum qoidalari va ayrim texnik usullarni bajarishga 
o’rgatadi. Harakatli o’yinlar- o’yinlarning mustaqil turi bo’lib, har xil harakat 
turlarini o’z ichiga oladi. Ularning asosiy mazmunini yugurish, sakrash va 
uloqtirish kabi harakatlarni tashkil etadi. 
Harkatli o’yinlarni shakllari- ishtirokchilar harakatini tashkil etish: yakka, 
guruhli, jamoaviy. O’yinni tashkil qilish shakli uning mazmunidan kelib chiqadi. 
Harakatli o’yinlarning uslubiy jihatlari-ishtirokchilarning yoshiga o’yin 
o’tkazish shart-sharoitiga va hal qilinayotgan didaktik vazifalardan kelibchiqadi. 

---

255 
1. Tabiat manzaralari, fanlar bilan bog’liq o’yinlar. Bunga “Ko’chat o’rnat”, 
“Kartoshka ekish”, “Yomg’ir”, “Ayoz bobo” kabilarni na’muna qilib ko’rsatish 
mumkin.
2. Hayvonot olami bilan bog’liq o’yinlar, “Qushlar prr etib uchdi”, “Kalhat 
keldi, qoch bolam”, “Bo’rilar va ovchilar”, “Zovurdagi bo’rilar”, “G’ozlar”, 
“Tulki bilan xo’roz”, “It va qarg’a” va shu kabi juda ko’p o’yinlarda o’zaro 
munosabatlar, yaxshilik va yomonlik, o’zini ehtiyot tutish kabi fazilatlar bilan 
birgalikda barcha jismoniy sifatlarni tarbiyalash amalga oshiriladi.
3. Mehnat bilan bog’liq o’yinlar. Inson faoliyati aqliy va jismoniy mehnat bilan 
belgilanadi.ularni harakatli o’yinlar mazmunida ham uchratish mumkin.
Aqliy mehnatga doir o’yinlar turkumiga “Sanash o’yinlari”, “Sonlarni yozish va 
o’ylab top”, “Ism yoki buyumlarni ketma ket va aralash turib aytish”, “Sakrab 
qo’shiq aytish”, “Rasmlarni tez chizish”, “Shakllarni (kubok) joylashtirib o’z 
holiga keltirish” (shakl yasash) va shunga o’xshash faoliyatlarni aks ettiruvchi 
o’yinlar kiradi.
4. Ommaviy madaniy tadbirlarda (bayramlar, to’ylar, turli xil marosimlar, sport 
musobaqalari va h.k) qo’llaniladigan, ya’ni namoyish va musobaqalashish 
maqsadida murakkab va oddiy harakatli o’yinlar qo’llaniladi. Ular tarkibiga 
kurash qismlari (elementlari, ot o’yinlari, ko’pkari-uloq, poyga), dorboz, tosh 
ko’tarish, arqon tortishish, yelka urishtirish, xo’rozlar jangi va h.k. kiritiladi. 
5. Jismoniy sifatlarni tarbiyalashda xizmat qiluvchi o’yinlar ham har xil 
turkumlarga bo’linadi. Ularga quyidagilarni namuna qilib ko’rsatsa bo’ladi, 
ya’ni: