|
4-reja: Sifatni boshqarish tizimi.
50-yillarning ikkinchi yarmida o'z mahsulotlari eksportiga juda bog'liq bo'lgan Yaponiyada doimiy ravishda sifat yaxshilanib bordi. Ushbu harakatning qo'zg'atuvchisi amerikalik olim E. Deming edi, u o'z vatanida o'z tarafdorlarini topmadi va o'z g'oyalarini amalga oshirish uchun Yaponiyaga jo'nab ketdi. Olimlar M. Juran (AQSh) va K. Ishikava (Yaponiya) bilan birgalikda yangi sifat menejmenti tizimini ishlab chiqdi, keyinchalik u nomi ma'lum bo'ldi. TQC - umumiy sifat nazorati tizimi . Ushbu tizim asosan mahsulot iste'molchisiga va ishlab chiqaruvchilar rahbarlari va xodimlarining mahsulot sifatini oshirish ishlariga ommaviy va ongli ravishda jalb qilinishiga qaratilgan edi. Tizim dunyoning barcha sanoat mamlakatlarida, shu jumladan SSSRda katta rezonansga ega bo'ldi. Albatta, bu asosan urushdan keyingi davrda, kapitalistik mamlakatlarda tizimli iqtisodiy inqiroz davrida, Yaponiyada 20 yildan ortiq yil davomida har yili 10 foizga yaqin bo'lgan YaIMning (yalpi ichki mahsulot) o'sishi bo'lgan "yapon fenomeni" ga bog'liq edi. ) Yapon fenomeni, ayniqsa, Sovet iqtisodchilarini bezovta qildi, chunki u marksistik iqtisodiy nazariyalarga to'g'ri kelmadi.
Sifatni boshqarish bo'yicha Yaponiya tajribasining butun dunyoda g'olib chiqishi bu tizimni olimlar va Yevropa va Shimoliy Amerikadagi iqtisodiy rivojlangan mamlakatlar amaliyotchilari tajribasi bilan boyitishga olib keldi. Jahon tajribasining eng yorqin natijalariga asoslangan ISO 9000 seriyasining xalqaro sifat standartlarini ishlab chiqish boshlandi.
Sifatni boshqarishning tarixiy shartlari sifatni boshqarishning kompleks uslubiga aylangan "Kamchiliklarning yo'qligi uchun" milliy harakati edi. Ushbu harakat nafaqat tovarlarning sifatiga, balki har bir ishchining bajarilgan ishning sifati uchun javobgarligini anglashiga, ulardagi o'zini o'zi boshqarish tuyg'usini rivojlantirishga sezilarli ta'sir ko'rsatdi.
Dastlab, sifatni boshqarish va boshqarish tizimi sifat doiralariga asoslangan edi. Yaponiyada sifat menejmenti asoschisi va nazariyotchisi I. Kaoruning so'zlariga ko'ra, sifat doiralarini tashkil qilish uchun menejerlar quyidagi printsiplarga amal qilishlari kerak:
* ixtiyoriylik;
* o'z-o'zini rivojlantirish;
* guruh faoliyati;
* sifat menejmenti usullarini qo'llash;
* ish joyi bilan munosabatlar;
* tadbirkorlik faoliyati;
* o'zaro rivojlanish;
* Innovatsiya va ijodiy izlanish muhiti;
* yakuniy natijada ishtirok etish;
* mahsulot sifatini oshirishning muhimligini anglash.
Yaponiyadagi kasaba uyushmalari. Yaponiyadagi kasaba uyushmalari kasbga bo'lingan emas, balki bitta firma ishchilarining kasaba uyushmasi bo'lganligi sababli ular samaradorlik, daromadlilik va o'sish kabi boshqaruv qadriyatlarini baham ko'rishadi. Biroq, bu kasaba uyushmalarining siqilishini anglatmaydi: ular o'z mustaqilligini saqlaydilar, doimiy ravishda barcha kelishilgan me'yorlarning to'g'ri bajarilishini kuzatadilar va korxona rahbariyati kasaba uyushma rahbariyat va ishchilar o'rtasida ish haqi masalalarida qonuniy vositachi sifatida qabul qiladilar.
Kasaba uyushmalari ishchilar faqat mehnat unumdorligini oshirish orqali turmush darajasini yaxshilashlari mumkinligini yaxshi bilishadi va shuning uchun ular hamkorlik orqali yuzaga keladigan barcha muammolarni hal qilishadi. Yaponiyadagi kasaba uyushmalari doimiy ravishda firmalarga zarar bermasdan ishchilar hayotini yaxshilash yo'llari va usullarini izlamoqda. Ular ishchilarning yashash sharoitlari oxir-oqibat firmaning farovonligiga bog'liqligini tushunishadi.
Ta'kidlash kerakki, boshqaruvning ahamiyati, resurslari va kuchi kasaba uyushmalarining resurslari bilan taqqoslanmaydi. Ammo kasaba uyushma etakchilari va rahbariyati ikkita asosiy taxminni o'rtoqlashadi: birinchidan, kompaniyaning gullab-yashnashi boshqa vazifalarni bajarish uchun sharoit yaratadi, ikkinchidan, bir-biridan nafratlanish hech kimga yaxshi bo'lmaydi.
Umuman olganda, Yaponiyada menejmentga nisbatan ikkita asosiy sababga ko'ra shikoyat va shikoyatlar soni kamroq: birinchidan, yaponiyalik ishchi o'zini zulm qilmaydi, ikkinchidan, u o'z ishini huquq yoki e'tiqoddan ko'ra muhimroq deb biladi. Buning sabablari Yaponiya firmalarining menejerlari o'zlarining ishchilarining farovonligiga katta e'tibor berishlari bilan bog'liq, bu, albatta, ularning ham rahbariyat, ham kasaba uyushmalariga bo'lgan ishonchini oshiradi.
Kayzen usuli birinchi marta urushdan keyingi davrda (Ikkinchi Jahon urushi) Yaponiyaning bir nechta kompaniyalarida qo'llanilgan, shulardan Toyota ushbu falsafaning eng yorqin namunasi bo'lgan. Barcha qoidalarini istisnosiz qo'llagan holda, korxonalar nafaqat tiklanish davrini juda tez o'tishdi, balki ishlarni tashkil qilish, xizmatlar ko'rsatish va kompaniyaning umumiy daromadi darajasi bo'yicha yuqori darajaga ko'tarildilar.
Kayzen atamasi (kayzen variantini ishlatish ham mumkin) 1986 yilda Kembrij korporatsiyasi va KAIZEN Institut konsalting guruhi asoschisi Masaaki Imai tomonidan ishlab chiqarilgan "Kaydzen: Yaponiya kompaniyalari muvaffaqiyatining kaliti" kitobini nashr etgandan keyin o'z nomini oldi.
Kayzen atamasining kelib chiqishi ikki so'z birikmasidan kelib chiqqan. Kai - o'zgartirish, o'zgartirish, Zen - yaxshiroq ma'noda, va yapon tilida birgalikda doimiy rivojlanish (doimiy takomillashtirish) degan ma'noni anglatadi. Ushbu falsafaning asosiy maqsadi ozg'in ishlab chiqarishga o'tish va korxonaning barcha jarayonlarini doimiy ravishda takomillashtirish kichik muammolarni bartaraf etishdan boshqaruvga bo'lgan munosabatni tubdan o'zgartirish va samaradorlikni oshirishga qaratilgan.
Yaponiya ta`lim sifatining asosiy turtkilaridan biri kaizen falsafasi hisoblanadi.
Ko’pchiligimizda muvaffaqiyat yoki katta o’zgarishlar odatda ulkan tashabbus orqali vujudga keladi degan aldamchi faraz mavjud. Aslida esa, katta muvaffaqiyatlar uzoq vaqt davomida izchillik bilan bosqichma-bosqich amalga oshirilgan harakatlar natijasi hisoblanadi. Kaizen bir kunda amalga oshgan orzu singari o’ta hayajonli va yoqimli bo’lmasa ham, muvaffaqiyatga erishish jarayonining eng realistik ko’rinishidir. Bu yaponlarning barqaror va tuganmas muvaffaqiyatga erishish tamoyilidir
Vaholanki, bu prinsip 550 yil avval bobokalonimiz tomonidan aytilgan hikmatli so`zda o`z aksini topgan edi: Oz-oz o`rganib dono bo`lur!
Do'stlaringiz bilan baham: | 
