Таълим психологияси

ta’sir ko’rsatadigan  qonuniyatlar: 

1

. 

Ko’nikmaning hosil bo’lishining notekis jarayoni. Bu  mashqlarning egri grafigida namoyon 

bo’ladi. YUqorida keltirilgan rasmda buni ko’rish mumkin. 

2. Ko’nikmalarning ko’chishi. Ijobiy ko’nikmalarning yangilarini shakllanishiga ta’sir ko’chish 

deyiladi. Ko’nikmalarning yangilarini shakllanishiga ta’sir esa interferensiya deb ataladi, bunda 

eski ko’nikma yangisining shakllanishiga xalaqit beradi. 

3. Ko’nikmani progessiv va regrissiv–ko’nikma uzoq va tarbiya miqdorida xizmat qilishi uchun 

undan  foydalanish  lozim.  Aks  holda  deavtomatlashtirish  yuzaga  kelib,  zarur  harakatlar  o’z 

tezligi,  yangilig,  aniqligi  va  avtomatlashtirilgan  harakatlarni  ta’minlovchi  xususiyatlarini 

yo’qotadi.

 

---

 

54 

 

 

O’qitishing    ikkita  usuli  mavjud.  Biri  an’naviy  o’qitish  usuli-  bunda  o’qituvchi  muammoni 

belgilaydi,  vazifalarni    aniqlanadi  va  muammoni  yechib  beradi.  O’quvchi  esa  masalani  yechish 

yo’llarini  eslab  qoladi  va  uni  yechishni  mashq  qiladi.  Bunda    o’quvchilarda  reproduktiv  tafakkur 

shakllanadi. 

 

Rivojlantiruvchi  ta’lim  o’qitishning  muammoli  usulida  o’qituvi  o’quvchilarning  bilish 

jarayonlarini boshqaradi, uni tashkil etadi va nazorat qiladi. O’quvchi esa muammoni tushunadi. 

 

Uni  yechish  yo’llarini  qidiradi  va  uni  yechadi.  Bunday  hollarda  o’quvchi  tafakurining 

maxsuldorligi oshadi va uning mustaqililigi rivojlanadi.  

 

 

O’quvchining o’qishga bo’lgan qiziqishini rivojlanitirsh uchun o’qituvchi quyidagi qoidalarga 

tayanishi lozim: 

1 

O’quv  jarayonini  shunday  tashkil  etish  lozimki,  bunda  o’quvchi  faol  harakat  qilishi, 

mustaqil  izlanishi,  yangi  bilmlarni  o’zi  kashf  etishi  va  muammoli  xarkteridagi  

masalalarni yechish uchun sharoit izlashi kerak.  

2 

O’quvchilarga  bir  xil  o’qitish  usullari  va  bir  turdagi  ma’lumotlarni    berishdan  qochish 

kerak 

3 

O’rgatilayotgan  fanga  nisbatan  qiziqishning  namoyon  bo’lishi uchun ayni  shu fan  yoki 

bilim, o’quvchining o’zi uchun qanchalik ahamiyatli va muhim ekanligini bilish kerak 

4 

Yangi  material  qanchalar  o’quvchi  tomonildan  avval  o’zlashtirilgan  bilmlar  bilan 

bog’liq bo’lsa, u o’quvchi uchun shunchalik qiziqarli bo’ladi 

5 

Haddan ziyod qiyin materiallar o’quvchida qiziqish uyg’otmaydi.  Berilayotgan  bilimlar 

o’quvchinig kuchi yetadigan darajada bo’lish kerak 

 

 

       O’qituvchi  o’rganilayotgan  mavzu  yoki  bilimining  ahamiyatini  ko’rsatish,  o’quvchiing 

o’quv  faolligini  oshirish  uchun  qiziqarli  misollar,  aqliy  o’yinlardan  kengfoydalanishi  lozim. 

Lekin,  ta’limdagi  har  bir  beriladigan  bilim  yorqin,  qiziqarli  bo’lavermaydi,  shuning  uchun 

o’quvchilarda  iroda,  qat’iylik,  mehnatsevarlik  kabi  xislatlarning  kamol  toptirilishi  nihoyatda 

zarurdir.  Ana  shu  xislatlar  o’quvchining  kelgusida    o’z-o’zini  nazorat  qilishga,  o’z-o’zini 

baholashga va mustaqil ta’lim olishga asos bo’lish kerak.    

Muammoli topshiriq: O`quvchi maktabdan nima olib ketishi kerak?  

 

NAZORAT UCHUN SAVOLLAR: 

1.  O’quv faoliyati va  uning elimentlari nimalardan iborat. 

2.  Ta’lim jarayonida bilimlarni o’zlashtirish nimaga bog’liq. 

3.  O’qish motivlari. 

4.  Ta’lim faoliyatiga ko’ra ta’limning qanday metodlari mavjud.  

5.  O’quv faoliyatini boshqarish. 

6.  Ko’nikma va malakalar  ta’lim jarayonida qanday shakllantiradi.  

       

 

  Adabiyotlar ro’yxati: 

1.Karimov. I.A. «O’zbekiston buyuk kelajak sari». Toshkent. «O’zbekiston». 1998. 

2. Karimov. I.A. «Barkamol avlod orzusi». Toshkent. 1999. 

3. G`oziyev E.G`. Psixologiya(Yosh davrlari psixologiyasi). T., O`qituvchi, 1994. 

4 Davletshin M.G., Do`stmuxamedova Sh.A., To`ychiyeva S.M., Mavlonov M. Yosh davrlari va 

pedagogik psixologiya. T.: TDPU, 2004 y. 

5. G’oziev. E.G`. «Pedagogik psixologiya asoslari». Toshkent. 1997.  

6.Kon I.S. Psixologiya yunosheskogo vozrasta.  M.: 1979 

7. Mudrik A.V. O vospitanii starsheklassnikov. M.: 1981  

8. G’oziev. E.G`. «Psixologiya metodologiyasi». Toshkent. 2002 y.  

 

---

 

55