Talabalari uchun darslik

lizogen reaksiyasi 
deb nom lanadi. Ba’zan 
bakteriya xromosomasidagi fag irsiy molekulasi o ‘z-o ‘zidan yoki fizik- 
kimyoviy om illar t a ’siri tufayli xrom osom adan ajralishi va boshqa 
bakteriyalami zararlantirishi, oidirishi yoki bakteriya xromosomasi bilan 
birikib profag holatga o‘tishi mumkin. Yuqoridagi keltirilgan m aium o tlar 
transduksiya hodisasi ham organizmlar irsiyatini moddiy asosi D N K
ekanhgidan dalolat beradi.
61 
- rasm. Salmonella bakteriyasida transduksiya hodisasini
ifodalovchi tajriba sxemasi. 22A shtamm bakteriyasi triptofan (T )
aminokislotasini sintez qila olmaydi. 2A shtamm bakteriyasi triptofan
( T ’) aminokislotasini sintez qila oladi. Bakteriofaglar tufayli o4gan
Irsiyatning moddiy asosi D N K ekanligini isbotlovchi yana bir misol 
bakteriyalarning kon’yugatsiyasidir
. Bakteriyalar odatda jinssiz — bo‘linish 
y o ii bilan ko‘payadilar. Lekin ularda “jinsiy” ko‘payish — bakteri\alar 
kon’yugatsiyasi ham sodir boiadi.
K o n ’yugatsiya paytida bakteriyalar ayrim 
qism lari bilan o ‘zaro 
yaqinlashib, ikki bakteriya yadrosi orasida sitoplazmatik ko‘prik hosil boiadi 
va u orqali donor bakteriya irsiy axborotning ayrim boiagi retsepient 
bakteriya tanasiga o ‘tadi, natijada fenotipda donor bakteriya xossasini 
o ‘zida namoyon etadi.
22A
Filtr
bakteriyalar ko ‘rsatilgan.

---

3.Genetik kod
Genlarda oqsil molekulasining birlamchi tuzilishi to‘g‘risida irsiy axborot 
bor degan g‘oya dastlab F.Krik tomonidan iJgari suriigan. Bu g£oyaga binoan 
gendagi nukleotidlar izchilligiga ко‘га oqsil tarkibida am inokislotalar 
joylanishi tartibi amalga oshadi. Oqsil tarkibida 20 xil aminokislota bor. 
Vaholanki, DNKdagi nukleotidlar atigi to ‘rt xil. Mabodo bir nukleotid 
bir aminokislotani oqsil tarkibiga kiritishda qatnashadi deb faraz qilsak, 
unda oqsil tarkibi 4 xil aminokislotadan tashkil topib 16 tasi chetda qolar 
edi. Agar ikki nukleotid kombinatsiyasi aminokislotalami oqsil tarkibiga 
kiritadi deb o ‘ylasak, u holda oqsil molekulasi 16 xil aminokislotadan 
iborat bo‘lar, 4 aminokislota chetda qolar edi. Shunga ко‘ш bir aminokislota 
polipeptid zanjiriga uchta nukleotid kombinatsiyasi orqali kiritiladi deb 
o ‘ylaylik.U holda 43=64 aminokislota polipeptid tarkibidan o ‘rin olgan 
bo‘lar edi. Lekin oqsil tarkibidagi aminokislotalar yuqorida qayd etilganidek 
atigi 20 xil. Modomiki shunday ekan, u holda bir aminokislota bittadan 
ortiq triplet yordamida oqsil tarkibiga kiritiladi deb faraz qilamiz.