Talabalarda ma’lumotlarning axborotli modellari bo‘yicha amaliy bilim va ko‘nikmalar hosil qilish

5. Tizimning holati 
– tizimning oniy vaqtdagi mavjud xossalar to‘plami bo‘lib, u tizim 
tarkibidagi barcha o‘zgaruvchilarning shu oniy lahzadagi qiymatlarini ifodalaydi.
6. Tizimning o‘zini tutishi – 
vaqtning istalgan lahzasida tizimning bir holatdan ikkinchi 
holatga o‘tib turishini bildiradi.
Tizimning o‘zini tutishini xarakterlovchi asosiy tushunchalar: muvozanati, turg‘unligi, 
rivojlanishi va maqsadi.
6.1) Tizim muvozanati 
deyilganda, muayyan vaqt davomida tashqi ta’sirotlarsiz o‘zining 
holatini qanchalik darajada saqlay olish qobiliyati tushuniladi.
6.2) Tizimning turg‘unligi 
uning tashqi ta’sirdan so‘ng o‘z muvozanatini saqlay bilish 
qobiliyatini bildiradi.
6.3) Tizimning rivojlanishi 
deganda undagi mavjud asosiy qonuniyatlarning o‘zgarishi 
tushuniladi. Bu tushuncha asosan tashkiliy tizimlardagi ba’zi murakkab jarayonlarni ifodalash 
uchun kiritilgan.
6.4) Tizimning maqsadi 
faqatgina ijtimoiy, iqtisodiy va biologik tizimlar uchun aniqlangan 
bo‘lib, kibernetika hamda boshqa texnik sohalar uchun esa modelga “maqsad funksiyasi” 
tushunchasi kiritilgan.

---

7. Tizim uchun tashqi muhit 
– tizim tarkibiga kirmagan elementlar to‘plami bo‘lib, 
ularning o‘zgarishi tizimning o‘zini tutishini o‘zgartirishga olib kelishi mumkin.
8. Model 
– bu tizimning bir guruh xossalarini aks ettiruvchi ifoda bo‘lib, uni yaratish orqali 
tizimning o‘zini tutishiga oid ba’zi xulosalarni oldindan chiqarish mumkin.
Tizimlar turli belgilariga qarab tasniflanadi (sinflarga ajratiladi) va bu belgilar 
quyidagilardan iborat bo‘lishi mumkin:
1) obyekt turiga ko‘ra:
texnik, biologik, iqtisodiy, matematik, fizik, kimyoviy va hk;
2) tipiga ko‘ra:
ochiq va yopiq;