Taktik tayyorgarlik

Chiziqlar azimutlari va rumblari orasidagi bog`lanish

Rumb deb, meridianning yaqin uchi yo‖nalishidan chiziq yo‖nalishigacha hisoblanadigan burchakka aytiladi . Rumblarning ShShq, JShq, JG`, ShG` nomlari bo`lib, 0 dan 900 gacha o`zgaradi. Azimutlardan rumblarga yoki aksincha rumblardan azimutlarga quyidagi munosabatlar asosida o‖tiladi:

Agar azimutlar va rumblar haqiqiy meridian yo‖nalishidan hisoblansa, haqiqiy azimutlar va rumblar, azimutlar va rumblar magnit meridiani yo`nalishidan hisoblansa, magnit azimutlari va rumblari deyiladi.

Bussol.


b— balandlik o‖lchagichli bussol

Haqiqiy azimutlar geodezik o`lchashlar natijasida, magnit azimutlari yoki rumblari esa bussol yordamida aniqlanadi. Bussol mustaqil asbob sifatida qo`llaniladi yoki geodezik asboblar komplektida bo`ladi. Dioptrli bussol doiraviy qutidan iborat bo`lib, uning ichida har 100 da soat mili harakatiga teskari 0 0 dan 3600 yozilgan halqa 2 joylashgan . Quti o`rtasida ignada yerkin aylanadigan magnit meridiani yo‖nalishini ko`rsatadigan bussol mili 1 bor. Quti usti oyna bilan berkitilgan. Bussolda azimutni aniqlash uchun chiziqning bir uchida bussol qoziqqa o`rnatiladi yoki qo`lda ushlab turiladi, ikkinchi uchida esa vexa o`rnatiladi. 9 vintda bussol mili 1 bo`shatilib, narsa dioptri 2 ko`z dioptri 5 da kuzatish orqali vexaga yo`naltiriladi. Narsa dioptri ipi 4 qarshisidagi 2 halqadan chiziq azimuti sanaladi. Bussolda sanash aniqligi 0,10 yoki 6´ bo‖ladi.

Haqiqiy va magnit meridianlari orasidagi bog`lanish

Balandlik o‖lchagichli bussol joyda (BVG) magnit azimutlari (rumblar)ni aniqlash, gorizontal burchaklarni, masofalarni va balandliklarni o‖lchash uchun mo`ljallangan. Bussol shtativdagi teodolit tagligiga yoki bevosita maxsus vexada, har qanday yog`ochli taglikda o`rnatilishi mumkin. Bunda magnit azimuti 15', gorizontal burchakni to`la qabulda o`lchash 5', joy predmetlari o`lchash aniqligi 0,2 m dan ortmaydi. Geodezik asboblarda busso halqasining nolinchi diametri asbob trubasining ko`rish o`qi yo`nalishida o`rnatiladi. Haqiqiy va magnit meridianlari yo`nalishlari bir-biridan sharqqa yoki g`arbga qarab o‖zgaradigan magnit mili og`ishining  burchagiga farq qiladi.