Таъкидлаш лозимки, мумтоз ижодкорларнинг

Таъкидлаш лозимки, мумтоз ижодкорларнинг ^кУпчилик кисми бадиий ижод билан бирга, бадиият илми билан хам Стазам равишда шугулланиб боришган. Мумтоз адабиётимизда бир катор ^млар сирасида бадиийлик илмининг хам равнак топганлиги бунинг ёркин Далиди була олади. Хатто Амир Алишер Навоий узининг «Мажолис ун-^Нафоис» тазкирасида шоирларнинг асарларига тухталар экан, уларнинг ^Дйий санъатлардан кай даражада фойдаланиш махоратларига алохида ^^тйбор каратгани бежиз эмас эди. Чунки бу талаб уларнинг шоирлик ^иДорини курсатувчи асосий мезонлардан бири хисобланган.
Бўлмағил дунёда ғамбода, эрурсан офтоб,
Рашк этиб тўққуз фалак сандин бўлубдур изтироб,
Кўргали чин оразинг ойлар тутар юзга ниқоб,
Ғам ема душманларинг олдингда бўлғайлар хароб,
Садқа бўлсун кўз ёшингдин жону тан зебо гулум¹

2222222222222222222222222222222222222222

Biz dostonni kuzatganimizda dastlab shoirning badiiy mahorati dostonning har bitta fasliga qo‘yilgan nomlarda ekanligiga amin bo‘lamiz. Dostonning har bir fasliga alohida, cho‘zilib ketmagan holda nom beriladi va nomlarni saj’ usulidan foydalanilgan holatda ikki jumla bilan ataydi. Shu ikki jumlada shoir o‘ziga xos mahoratini har bir faslning boshida ta’kidlab, ko‘rsatib beradi. Mana shu saj’ usulidan shoir dostonning har bir faslida foydalanadi. Masalan, “Bu sababi nazmi kitobdur va boisi irtikobi azobdur” bu faslda kitobning yozilishiga sabab bo‘lgan holatni aks ettirish uchun qo‘yilgan sarlavha. Shu o‘rinda yana bir holatga e’tiborni qaratish kerakki, bu har bir fasl sarlavhasi “Bu” degan so‘z bilan boshlanishiga. “Bu” deganda mana shu fasl degan ma’no anglashiladi. “Bu to‘g‘roi misoli muhabbatdur va debochai devoni mehnatdur” faslida “muhabbatdur”, “mehnatdur” so‘zlari saj’ qilib olingan bo‘lib, shoir dostonni devoni mehnat ekanligini aytib o‘tmoqchi bo‘ladi. Bu esa o‘ziga xos metafora vositasidan foydalanganligini ko‘rsatib turadi. Barcha sarlavhalar shu tarzda davom etgan bo‘lib, bularda saj’ ko‘rinishlaridan unumli foydalanilganlikning guvohi bo‘lamiz.


Фузулий асардаги қаҳрамонлар характерини очишда табиатнинг ранг-баранг лавҳаларига мурожаат қилади. Пейзаж тасвиридан муаллиф ўз бадиий ниятларини рўёбга чиқаришда унумли фойдаланади. Булар эса ўз навбатида достоннинг бадиий хусусиятларга бой эканлигидан далолат беради.

Охирида қўямиз

Мумтоз адабиёт тарихига оид тадқиқотлардан маълумки, Огаҳий фақат истеъдодли шоир бўлиб қолмай, балки моҳир таржимон сифатида ҳам катта эътибор қозонди. У “Равзат ус-сафо”, “Тазкираи Муқимхоний”, “Ахлоқи Муҳсиний”, “Насиҳатномаи Кайковус” сингари тарихий-илмий, ахлоқий-дидактик йўналишдаги кўплаб нодир асарларни таржима қилди. Шунингдек, Низомий, Саъдий, Амир Хисрав Деҳлавий ва бошқа улуғ алломалар қаламига мансуб бадиий асарлар ҳам Огаҳийнинг таржималари натижасида кенг тарқалди. Жумладан, форс-тожик адабиётининг улкан вакили Абдураҳмон Жомийнинг “Юсуф ва Зулайхо” достони ҳам Огаҳий таржимаси асносида туркий адабиётнинг нодир асарлардан бирига айланди.
Асарнинг таржимаси хусусида адабиётшунос олимлар Ғ.Какримов ва С.Долимовлар шундай мулоҳаза билдирган эдилар: Огаҳий ўз таржимасида Жомийнинг “Юсуф ва Зулайхо” достонининг ғоявий асосларини тўлиқ сақлаб қолди, бадиий хусусиятларини ажойиб талант ва маҳорат билан ўзбек тилида акс этдирди. Гарчи Огаҳийнинг таржима услуби ва методи ҳозирги замон таржима усулидан маълум даражада фарқ қилса ҳам, лекин асарнинг ғоявий-бадиий хусусиятлари ўзгармайди, асар қийматига путур етмайди. Аксинча, Огаҳий ўзининг зўр бадиий истеъдоди орқасида оригиналдан ҳеч бир жиҳатдан қолишмайдиган ўзбекча вариантларни яратишга муваффақ бўлди.²

1^ ТошДШИ Шарқ қўлёзмалари маркази. Инв. № 5176, 89 б бет.

2^ Каримов Ғ., Долимов С. Огаҳийнинг бадиий таржималари. // Огаҳий асарлари учинчи жилдига ёзилган сўзбоши. – Т.: Адабиёт ва санъат, 1974, 5-бет.