Tajibayev G. Sh. Boshlang‘ich sinflarda ingliz tili o‘qitish

Download 0,66 Mb. bet 23/69 Sana 26.04.2022 Hajmi 0,66 Mb. #582181

Bog'liq
boshlangich sinflarda ingliz tili oqitish (1)

That is the telephone. I am in the bath. A. O.K.

Cold? I am freezing. Coffee? Sure. Two sugars.

Birinchi misolda A kommunikant B kommunikantga telefon jiringlayotganligi haqida xabar bermoqda va unga javob berilishi lozimligini ta’kidlamoqda (That’s the telephone. Can you answer it? Please?). B kommunikant esa vanna qabul qilayotganligi sababli telefonga javob bera olmasligini ma’lum qilib, uzr so‘ramoqda (No, I can’t answer it because, I’m in the bath.). A kommunikant esa uzrni qabul qilmoqda (O.K. I’ll answer it). Shunday qilib cohesion va coherence kommunikantlarning o‘zaro bir-birlarini tushuna olishlarini kafolatlovchi nutqiy faoliyat turlaridan bilim, malaka va ko‘nikmalarni ifodalaydi.
Pragmatikada nutq sub’yekti bilan bog‘liq holda quyidagi masalalar o‘rganiladi: bayonning oshkora va yashirin maqsadlari (biron bir axborot yoki fikrni yetkazish, so‘roq, buyruq, iltimos, maslahat, va’da berish, uzr so‘rash, tabriklash, shikoyat va b.); nutq taktikasi hamda nutq odobi turlari; suhbat, so‘zlashish qoidalari; so‘zlovchining maqsadi; so‘zlovchi tomonidan adresatning umumiy bilim jamg‘armasi, dunyoqarashi, qiziqishlari va boshqa xislatlariga baho berilishi; so‘zlovchining o‘zi bayon qilayotgan xabarga munosabati kabilar. Pragmatik kompetensiya quyidagi bilim, malaka va ko‘nikmalar majmuidan iborat:

• 
  muloqot qilishning lisoniy (fonetik, leksik, grammatik) birliklarini va ulardan foydalanish qoidalarini, ya’ni ma’no ifodalashda til birliklarini qayta shakllantira olishni bilish (kommunikativ kompetensiyaning lingvistik komponenti);
  
• 
  til vositalaridan muloqot muhiti, vaqti, joyi, maqsadiga, shuningdek suhbatdoshning ijtimoiy mavqeiga mos ravishda foydalana olish ko‘nikmasi (sotsiolingvistik komponent);
  
• 
  mazmun tarkibidagi asosiy fikrni tushunish va isbotlangan fikrga mazmunan bog‘langan axborotni taqdim eta olish ko‘nikmasi;
  
• 
  tili o‘rganilayotgan mamlakatning ijtimoiy-madaniy xususiyatini bilish hamda ushbu xususiyatga muvofiq tarzda nutqiy va boshqa xatti harakatlarini idora qilishni bilish (ijtimoiy-madaniy komponent);
  
• 
  muloqot vaziyatini baholash va tahlil qilish hamda shunga muvofiq o‘zining nutqiy harakatini nazorat qila olish, o‘zining va muloqotdoshining nutqiy harakatlarini nazorat qilish, shuningdek muloqot tajribasidan foydalanib chet tildan bilimlaridagi nuqsonlar o‘rnini to‘ldira olish ko‘nikmasi (kompensatsiyalovchi yoki strategik komponent).
  

Diskurs adabiyotlarda turli ma’nolarni, ya’ni ma’lum kontekst yoki suhbat mavzusiga taalluqli til vositalari yoki tilning, asosan, jonli muloqot tilining asosiy birligini anglatadi. Masalan, “For stuff only!”, “Keep Off!”, “Danger!” mazmunidagi belgilar ma’lum hudud (yoki xona)ga begonalar kirishi taqiqlanadi, chetlab o‘tilsin, hayot uchun xavfli degan ma’nolarni ifodalash maqsadida foydalanilgan. Fikrimizni asoslash uchun quyidagi reklamalarga e’tibor qaratamiz: A PIECE OF CAKE – nikoh to‘ylari uchun tort; COOL FOR CARS – transport vositalari uchun konditsioner o‘rnatiladi; CUTS BOTH WAYS – erkaklar va ayollarga xizmat ko‘rsatuvchi sartaroshxona; BLACK MAN – erkaklar sartaroshxonasi; HEADLINES – sun’iy sochlar; NEW WAVE – televizion va sun’iy yo‘ldosh antenalari; SOUNDS ELECTRIC – musiqa asboblari; TAKE ONE

• 
  video kassetalar ijarasi.
  

Download 0,66 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham: