Тахририй ишлар ва карталарни тахрир этиш. Тахририй-тайёрлов ишлари

1-расм. Тошкент вилояти картаси картанинг мазмуни, тасвирлаш усуллари ва генерализациялаш
принциплари;
-картографик манбалар ва улардан фойдаланиш йўлларини кўрсатиш;
-географик ҳарактеристика ва генерализация қилиш учун тавсиялар; -карта яратиш технологияси.
Дастурда тахрир қилиш, тузиш ва лойиҳалаш билан боғлик бўлган масалалар ечими кўрсатилиши керак. Масалан, тахрир қилиш кўрсатмасини ѐзиш ва ҳар бир тип карта учун легендалар ишлаб чиқиш кўрсатилади.
Дастурнинг технологик кисмида карта ва атлас яратишда фойдаланиш мумкин бўлган янги технологик усуллар, яъни компьютерлардан, ЭХМ лардан ва бошқа янги асбоб-ускуналардан фойдаланиш имкониятлари кўрсатилди.
Карта ва атласлар яратишда шартли белгиларни танлаш ва жойида ишлата билиш керак. Шартли белгилар оддий шаклда, мазмунга лойиқ танланиши зарур, шу билан бирга ҳозирги замон технологиясига мос бўлиш керак.
Картографик қорхоналарда махсус шартли белгилар фотоальбом мавжуд бўлиб, ўша альбомдан фойдаланилади.
Карта тузишда легенданинг аҳамияти каттадир, шунинг учун ҳам легенда картанинг калити деб ҳам юритилади. Чунки у карта мазмунини очиб беради. Картани ўқишдан илгари унинг легендаси билан танишилади. Картанинг легендаси карта программаси билан бирга ишлаб чиқилиб, карта тузиш нусхаси билан бирга берилади.
Легенда ишлаб чиқишда шартли белгилар карта мазмунига мос бўлибгина қолмасдан, мантиқ жиҳатдан ҳам тўлик, содда, уқувчан ва қисқа бўлиши зарур. Муаллифлик макетлари (нусхаси) махсус ихтисослашган ташкилотлардаги юқори малакали мутахассислар, карта сохаси буйича ишлайдиган кишилар ва картограф-муҳаррирлар томонидан тузилади.
Карта муаллифлари қуйидаги тартибда иш олиб бориши мумкин:
-карта тузиш ғояси пайдо бўлгандан сўнг унинг мазмуни аникланади;
-картани дастури тузилади;
манбалар ўрганилиб чикилади;
-картанинг дастлабки легендаси ишлаб чиқилиб кўрсаткичлар аниқланиб шкалалар танланади;
-картанинг дастлабки эскизи (кўлбола) нусхаси тайѐрланади;
-манбалар ишлаб чиқилиб, қўшимча кесма карталар, графиклар, схемалар тайѐрланади;
-картанинг тўлик легендаси ишлаб чиқилади;
-картанинг муаллифлик нусхаси тузилади;
-муаллифлик нусхасига тушунтириш хати ѐзилади.
Картани хомаки программаси (дастури) картограф-муҳаррир билан биргаликда тузилиши яхши фойда беради.
Муаллифлик нусхаси таҳририят томонидан қабул қилинади. Картографик кархоналарда муаллифлик нусхаси юқори савияда бажарилган ва ҳамма қонунқоидаларга тўлик жавоб беради деб топилса, унинг тузиш нусхасисиз тўғридантўғри нашр қилиш жараѐнига ўтказса бўлади. Бунда иш жараѐни қисқаради ва нашр қилиш иши тезлашади.
Карталарни тайѐрлашда уларни лойиҳалаш энг мураккаб ва маъсулиятли иш ҳисобланади. Шунинг учун ҳам бу жараѐнга катта эътибор берилди.