Тафсир илмига кириш. Махсудов Д. Р. Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги. Т

5. Пайғамбар тафсирини ажратиб турувчи ўзига хос жиҳатлари ва 
манбалари. 
Пайғамбар тафсирини ажратиб турувчи қуйидаги ўзига хос жиҳатлари 
мавжуд: 
- эҳтиёж туғилган ўринлардагина оятлар ҳадислар орқали шарҳланган; 
- Пайғамбар тафсири тафсирларнинг энг улуғи саналади. Қуръоннинг 
шарҳи саналган ҳар қандай ҳадисга аҳамият қаратмасликнинг иложи йўқ; 
- Пайғамбар (соллалоҳу алайҳи васаллам) тафсири доимо балоғатли 
бўлган ва осон тушунилган; 
- Пайғамбар (соллалоҳу алайҳи васаллам) Қуръонни ўз сўзи ва феъли 
билан изоҳлаган, оятларни таъвил қилган ва унга амал қилган. Масалан, Саид 
ибн Жубайр Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан ривоят қилади: «Ва яқин 
қариндошларингни огоҳлантир» (Шуаро сураси, 214-оят) ояти нозил 
бўлганида Пайғамбар (соллалоҳу алайҳи васаллам) Сафо тепалигига чиқиб, эй 
Бану Фиҳр, эй Бану Адий деб, Қурайш батнларини (уруғ) чақиршни 
бошладилар. Ҳатто улар жамландилар, чиқолмаган киши ўз номидан элчи 
юборди. Абу Лаҳаб ва Қурайшликлар келдилар. У зот: «Водийда бир тўда 
отлиқ сизларга ҳужум қилмоқчи десам, мени тасдиқлайсизларми?» деди.
Улар: «Ҳа, сен бизга фақат тўғри гапиргансан», дейишди. У: «Мен сизларни 
олдинда бўладиган азобдан огоҳлантирувчиман», деди. Абу Лаҳаб: «Ҳалок 
бўлгур (бошқа кунларда), шу сабабли бизни жамладингми?», деди. Шунда 
«Абу Лаҳабнинг икки қўли қурисин ва қуриди ҳам. Ундан унинг моли ҳам ва 
йиғган бойлиги беҳожат қила олмади» (Масад сураси) нозил бўлди». 

---

43 
- Пайғамбар (соллаллоҳу алайҳи васаллам)нинг барча тафсирлари саҳиҳ 
тўпламлар ва иснодли тафсир китобларида ривоят қилинган. 
Пайғамбар тафсирининг манбалари қуйидагилардир: 
- Саҳиҳ ҳадис китоблари, сунан, муснад ва мўъжам китоблари; 
- Тафсир китоблари, айниқса Абдурразоқ аз-Зарқоний (ваф. 211), Имом 
ат-Табарий (ваф. 310), Ибн Абу Ҳотам (ваф. 327), ал-Бағавий (ваф. 516), Ибн 
Касир (ваф. 773), ас-Суютий (ваф. 911) каби машҳур муфассир тафсирлари; 
- Улумул Қуръон ва Асбобун нузул китоблари. Масалан, аз-
Заркашийнинг «ал-Бурҳон», ас-Суютийнинг «ал-Итқон», «Асбобун нузул», 
ал-Воҳидийнинг «Нузулул Қуръон», Ибн Ҳажарнинг «ал-Ажоиб фи баёнил 
асбоб», Муқбил ибн Ҳодий ал-Водиийнинг «ас-Саҳиҳул муснад фи асбобин 
нузул» ва бошқалар. 
Саволлар: 
1. Пайғамбар тафсирларининг аҳамияти нимада? 
2. Пайғамбар тафсири бўйича илмий қарашларнинг таҳлили нималардан 
иборат? 
3. Пайғамбар тафсирларининг қандай кўринишлари бор? 
4. Пайғамбарнинг оятларни икки ҳолда тафсир қилишини изоҳлаб беринг. 
5. Пайғамбар тафсирини ажратиб турувчи ўзига хос жиҳатлари 
нималардан иборат? 
6. Пайғамбар тафсирининг қандай манбалари мавжуд? 
7. Сунна, ҳадис тушунчаларининг ўхшашлиги борми?