Taekwondo va sport faoliyati

2.4. Chidamlilik mashg’ulotlarini tartibga solish
Chidamlilik mashg’ulotlarini tartibga solish odatda mashqlar intensivligining retseptiga asoslanadi. Mashq qilish davomiyligi, mashg’ulot yukining yana bir muhim o’zgaruvchisi, kamdan-kam hollarda individual o’lchovlar bilan va asosan tajribadan kelib chiqadi. Har qanday intensivlik uchun mashqning o’ziga xos davomiyligi har xil turdagi uyali stresslar, charchoq darajasi va turi, shuningdek, mashg’ulot effektlari bilan bog’liq holda muhim ro’l o’ynaganligi sababli, bitta model ichida intensivlik va davomiylik retseptini birlashtiruvchi tushunchalar zarur. Yaqinda paydo bo’lgan yondashuv fiziologik asosga ega bo’lgan tanqidiy kuch tushunchasi edi; ammo bu konseptsiyaning matematik yondashuvi metobolizmning uchta zonasi, ikki chegara modelini va uning turli fiziologik oqibatlarini qo’llashga imkon bermaydi. Bu yerda biz kuch tezligini masofaviy vaqtga bog’liq holda, qo’llagan holda individual asosda mashqlar intensivligi va davomiyligi retseptining kombinatsiyasini ko’rsatamiz. Kontseptsiya intensivlikni ikkita laktat yoki gaz almashinuvi o'zgaruvchilari tomonidan farqlanishiga va quvvat (yoki tezlik) va davomiylik (yoki masofa) o'rtasidagi munosabatlarga asoslangan. Burilish nuqtalari chidamlilik mashqlari uchun aniq metabolik, gormonal va kardio-nafas olish reaktsiyalari bilan intensivlikning uchta zonasini belgilaydi. Maksimal davomiylik har qanday quvvat yoki tezlik uchun mavjud, masalan, quvvat-davomiylik munosabatlarida tasvirlangan. Maksimal davomiylikning foizlaridan foydalanish charchoqni, tiklanish vaqtini va har qanday chidamlilik mashg'ulotlari uchun moslashishni tartibga solishga imkon beradi. Induksiyalangan charchoqqa nisbatan davomiylikning to'rtta sohasi quvvat davomiyligi egri chizig'i tomonidan olingan maksimal davomiylikdan kelib chiqishi mumkin. Har qanday mikro sikl uchun maqsad intensivligi va davomiyligi individual ravishda tanlanishi mumkin. Bu yerda tasvirlangan model yuqori samarali mashqlar mashg'ulotlarini optimallashtirish uchun fiziologik jihatdan aniqlangan intensivlik va charchoq bilan bog'liq davomiyliklarni birlashtirishning birinchi kontseptual asosidir.
XULOSA.
Bizga yaxshi ma’lumki jismoniy tarbiya sohasida, aniqroq qilib aytadigan bo’lsam ko’p turdagi yengil sport turlari bo’yicha chidamliliksiz, uzoq muddatli siklik faoliyatsiz va rivojlanishning yuqori darajasisiz natijalarga erishish mumkun emas.
Insonda chidamlilik rivojlanishi bilan sportchining barcha organlari va organizm "to'g'ri yo'nalishda" ishlay boshlaydi, yurak urish tezligi pasayadi, bu sport formasini yaxshilanishini ko'rsatadi.
Chidamlilikni ko'plab ta'riflari mavjud.
Chidamlilik-eng muhim jismoniy sifat bo’lib, professional sportda, sport amaliyotida va kundalik hayotda namoyon bo’ladi. Bu inson faoliyatining umumiy darajasini aks ettiradi.
Jismoniy tarbiya nazariyasida, inson qobiliyatini kamaytirmasdan ishni bajarish uchun muhim vaqt sarflash, uning intensivligini yuk kuchi yoki tananing qobiliyati orqali charchoqqa qarshi turish chidamlilik deb tushuniladi.
Chidamlilik rivojlanishi va oshishi bilan mashg'ulotning muayyan mantig'iga rioya qilish kerak, chunki mashqlar davomida turli fiziologik yo'nalishdagi yuklarning irratsional kombinatsiyasi yaxshilanishga olib kelmaydi, aksincha-faoliyatni kamaytirishga olib keladi. Dastlabki bosqichda yurak-qon tomir va nafas olish funktsiyalarini yaxshilash bilan bir vaqtda aerob qobiliyatni rivojlantirishga, shuningdek mushaklar-skelet tizimini mustahkamlashga (ya'ni umumiy chidamlilikni rivojlantirishga) e'tibor qaratishimiz kerak. Bu vazifa muayyan darajada chidamlilik talablarning asta-sekin murakkabligi, mashqlarni ishlatishda ketma-ketlik va tizimli o'rganishni talab qiladi.
Ikkinchi bosqichda aerob-anaerobik aralash energiya ta'minoti rejimida yuk hajmini oshirish kerak, bu yerda yurish, yugurish, suzish va h.k. kabi uzluksiz, bir xil ish qo'llaniladi.
Uchinchi bosqichda, professional ravishda qo'llaniladigan jismoniy tayyorgarlikning yuqori talablari bilan, aralash aerob va anaerobik rejimlarda intervalli va takroriy mashqlar orqali amalga oshiriladigan va muayyan chidamlilikning alohida qismlariga tanlab ta'sir ko'rsatadigan yanada kuchli mashqlar tufayli o'quv yuklarining hajmini oshirish kerak. Kasbiy faoliyat sharoitlari bilan bog'liq holda chidamlilik darajasi uchun yuqori talablar bo'lmasa, faqatgina erishilgan darajani o'zlashtirilgan o'quv yuklari bilan saqlab turish kerak.
Barcha toifadagi sportchilar uchun eng munosib, oddiy va qulay mashqlar jogging hisoblanadi. Agar jismoniy mashqlar qiyin bo'lsa va yurak tezligi mavjud oraliqdan oshib ketgan bo'lsa, joglar yurish bilan almashtirilishi kerak. Tana bu yukga ishlatilgandan so'ng, vazifa murakkab bo'lishi va 30-45 daqiqa davomida 1-6 daqiqada 45 km tezlikda bajarilishi kerak. Bu vazifa 2-4 hafta davomida haftasiga ikki marta amalga oshirilishi kerak. Trenirovkangning intensivligi o'zgarishi mumkin, bu yukni kim olib yurganiga bog'liq. O'zingizni qanday his qilganingizga va qanchalik yaxshi tayyorlanganingizga qarab, har kuni 5-6 km masofani bosib o'tishingiz mumkin. Umumiy chidamlilik darajasi qanchalik yuqori bo'lsa, harakat tezligi shunchalik yuqori bo'lishi mumkin. 2-3 haftada bir marta uzoq masofani bosib o'tishingiz mumkin — doimiy tezlikda va bir xil tezlikda 10-15 km gacha. Vaqti-vaqti bilan tezlikni yanada oshirishingiz mumkin.
Shunday qilib, chidamlilkni har bir kishida turli yo'llar bilan rivojlantirayotganini ko'rishimiz mumkun, bu shaxsiy jismoniy xususiyatlarga, shuningdek, yosh va jinsga bog'liq.
Chidamlilik sifati siklik mashqlarda asta-sekin va mos ravishda amalga oshirilishi kerak. Sportchi har qanday keskin o'zgarishlar qilish kerak emas. Chidamlilkning rivojlanishiga qarab, mashq davomiyligi ham o'zgaradi. 30-50 yoshdagi odamlar uchun umumiy chidamlilik dasturlari mavjud.