Tadqiqot natijalarini statistik taxlil qilish

TADQIQOT NATIJALARINI STATISTIK TAXLIL QILISH.

1.Statistik xarakteristika.

2. Matematik statistika va eksperiment
3. Umumlashtirish va tanlash
I1miy tadqiqotlarni amalga oshirish ma'ium bir sistemaga va oldindanishlab chiqilgan rejaga asosan olib boriladi. Ilmiy tadqiqotdan ko'zlanganmaqsadga erishish aniq bir tadqiqot olib borish uslubiga tayangan holda vaunga asosan amalga oshiriladi. Fanning alohida sohasining rivojlanishi bilan bog'Jiq obyektiv qonunlar umumiy va xususiyga bo'lingani kabi ilmitadqiqot usullari ham umumiy va xususiyga bo'linadi Tavsifty - dalillar (asarJar) yig'ish va ulami dastlabki guruhlarga ajratish.
Mantiqiy·-analitik - dahl va asoshming tahlili. Ilmiy anglashning sifatva miqdoriy (rnatematik) usulJaridan foydalanish.Umuman, tadqiqot!ar oiib borishdajuda ko'plab usullardan foydalaniladi.
Ulardan ayrimlari turli xiI fan sohalarida foydaJ anilishi mumkin. Masalan,matematik usullar, fanning turli sohaJarida qo'l!ar.ilsa, tenzometrik o'1chash -mexanikada, sistemali yondashuv, termodinamik usul - energetikada vah.k. Aniq usullar aniq bir obyektning mohiyatini o'rganish, ko'zlanganilmiy va amal iy muammoni yechi~:h bilan bog'liq tadqiC'.)t obyektinxususiyatlari va o'ziga xos tomonlarini o'rganishda qo'llaniladi. Masalan,energotexnologik jarayonlarda energiya tejamkorlik muammolami yechishdaenergetik balans tengiamasiga va energiyani saqlanish qonuniga asoslaniladi. Elektromagnit jarayonlarini o'rganishda MaksveH tenglamalar sistemasi va elektrodinarnika qonunlaridan foydalaniladi.llmiy tadqiqotlar olib borish borliq haqidagi obyektiv bilimlami isWab chiqish va nazariy tomondan sistemalashtirishdan iborat inson faoliyati sohasi bo'lib, u quyidagilarni o'z ichiga oladi:- ilmiy tushunchalar, tamoyillar va aksiomalar, ilmiy qonunlar,nazariyalar va farazlar, empirik ilmiy faktlar, uslublar, usullar va tadqiqot yo'Hari tarzidagi uzluksiz rivojlanib boruvchi bilimlar tizimini;- bilimlarning mazkur tizimini yaratish va ri vojlantirishga yo' naitirilgan insonlarning ilmiy ijodi; - insonlar ijodining ilrniy mehnat obyektlari, vositalari vailmiy faoliyat sharoitlari bilan ta'minloychi muassasani.Tadqiqot olib borish faktlar to'plashdan boshlanadi, ular o'rganiladi va sistemalashtiriladi, umumlashtiriladi, ma'lum bo'lganlarni tushuntirish va yangilarini oldindan aytib berishga imkon beruvchi ilrniy bilimlar mantiqiy tuzilgan sistemalarni yaratish uchun ayrim qonuniyatlarni ochishdan iborat bo'ladi.Tamoyil (postulat)lar va aksiomalar ilmiy bilishning boshlang'ich holati hisoblanadi, bular sistemalashtirishning bosWang'ich shakli bo'lib, ta'limot,nazariya va h.k. (masalan, kvant mexanikasidagi Bor postulati, Yevklitxususiyatlari va o'ziga xos tomonlarini o'rganishda qo'llaniladi. Masalan,energotexnologik jarayonlarda energiya tejamkorlik muammolami yechishda
energetik balans tengiamasiga va energiyani saqlanish qonuniga asoslaniladi.Elektromagnit jarayonlarini o'rganishda MaksveH tenglamalar sistemasi va elektrodinarnika qonunlaridan foydalaniladi.llmiy tadqiqotlar olib borish borliq haqidagi obyektiv bilimlami isWabchiqish va nazariy tomondan sistemalashtirishdan iborat inson faoliyati sohasi bo'lib, u quyidagilarni o'z ichiga oladi:- ilmiy tushunchalar, tamoyillar va aksiomalar, ilmiy qonunlar, nazariyalar va farazlar, empirik ilmiy faktlar, uslublar, usullar va tadqiqot yo'Hari tarzidagi uzluksiz rivojlanib boruvchi bilimlar tizimini; - bilimlarning mazkur tizimini yaratish va ri vojlantirishga yo' naitirilgan insonlarning ilmiy ijodi; - insonlar ijodining ilrniy mehnat obyektlari, vositalari vailmiy faoliyat sharoitlari bilan ta'minloychi muassasani.Tadqiqot olib borish faktlar to'plashdan boshlanadi, ular o'rganiladi va sistemalashtiriladi, umumlashtiriladi, ma'lum bo'lganlarni tushuntirish va yangilarini oldindan aytib berishga imkon beruvchi ilrniy bilimlar mantiqiytuzilgan sistemalarni yaratish uchun ayrim qonuniyatlarni ochishdan iborat bo'ladi.Tamoyil (postulat)lar va aksiomalar ilmiy bilishning boshlang'ich holati hisoblanadi, bular sistemalashtirishning bosWang'ich shakli bo'lib, ta'limot, nazariya va h.k. (masalan, kvant mexanikasidagi Bor postulati, Yevklit hodisasi aksiomalari va b.)Jar asosida yotadi. I1miy bilimni umumlashtirish va tizimlashtirishning oliy shakli bo'lib ta'rif hisoblanadi. U mavjud obyektlar, jarayonlar va hodisalarni umumlashtirib idroklashga, shuningdek, yangilarini oldindan aytib berishga imkon beruvchi tadqiqotlarning ilmiy tamoyillari, qonunlari va usullarini ifodaJaydi. Ilmiy bilim tizimida ilmiy qonunlar muhim tarkibiy qism bo'Jib rusoblanadi, bular tabiat, jamiyat va tafakkurdagi eng ahamiyatli , barqaror va takrorlanuvchi obyektiv ichki bog'liqlikni aks ettiradi. Odatda ilmiy qonunJar umumiy tushunchalar, kategoriyalar jumlasiga kiradi. Olimlarilmiy natija (ijobiy yoki salbiy)ga erishish vositasi sifatidagi daliliy materiallarga yetar!icha ega bo'lmagan hollarda faraz (gipoteza)dan foydalanadilar. Faraz ilmiy taxmin bo'lib, tajribada tekshiIishni talab etadi va nazariy jihatdan ishonchli ilmiy nazaJiya bo'lish uchun asoslanishi lozim. Fan masalalarni hal qilish omili bo'lib, nazariyalar ishlab chiqish, borliq obyektiv qonunLarini ochish, ilmiy faktlarni aniqLash va h.k.lar hisoblanadi. Bular iLmiy biLishning umumiy va maxsus usullaridir.Umumiy usulLar ueh guruhga bo'linadi: - empirik tadqiqot usullari (kuzatish, qiyosJash, o'\Chash, eksperiment); - nazariy tadqiqot usulLari (mavhumdan aniqlikka tomon borish va b.); _. empirik va nazariy tadqiqot usullari (tah!i! va sintezlash, induksiya va deduksiya, modellashtirish, abstraktlash va b.).