Tadbirkorlik

Valyuta riski 
– valyuta kursining o’zgarishi natijasida moliyaviy 
yo’qotishlar ehtimoli bo’lib, u kontrakt imzolangan vaqt bilan kontarkt bo’yicha 
hisob-kitoblarni amalga oshirish orlig’idagi davrda yuzaga kelishi mumkin.
O’z navbatida, valyuta riski quyidagilarga ajraladi: 
•
iqtisodiy risk; 
•
pul o’tkazmalari riski, 
•
bitimlar riski. 
Iqtisodiy yo’qotishlar riski tadbirkor uchun shundan iboratki, kelgusida 
valyuta kursining o’zgarishi oqibatida uning aktivlari va passivlari qiymati 
ko’payish yoki kamayish tomonga (milliy valyutada) o’zgarishi mumkin. Bu 
holat shuningdek sarmoyadorlarga ham tegishli buo’lib, ularning xorjiy 
investitsiyalari – aktsiyalari yoki qarz majburiyatlari xorijiy valyutada daromad 
keltirib turgan bo’lsa, unga o’z ta’sirini o’tkazadi. 

---

28
Pul o’tkazish riski buxgalteriya ishi xususiyatiga ega yuo’lib, firmaning 
xorijiy valyutadagi aktivlari va passivlarini hisobga olishda, agar firma aktivlari 
ifodalangan valyuta kursining pasayishi sodir bo’lsa, mazkur aktivlarning 
qiymati ham kamayadi.
Shuni ham nazardan qochirmaslik kerakki, pul o’tkazmalari riski o’zida 
buxgalteriyaga oid samarani aks ettiradi, iqtisodiy samarani esa kam aks ettiradi 
yoki butunlay ifodalamaydi. Iqtisodiy nuqtai nazarda bitim riski bir muncha 
muhim ahamiyatga ega, chunki u valyuta kursi o’zgarishining kelgusidagi 
to’lovlar oqimiga ko’rsatadigan ta’siri, binobarin, tadbirkorlik firmasining 
kelgusidagi foyda olish imkoniyati to’lig’icha o’rganiladi. 
Bitim riski 
– xorijiy valyutadagi muayyan operatsiyalar bo’yicha 
valyutada ko’riladigan zarar ehtimoli mavjudligi. Bitim riski xorjiy valyutadagi 
bitimning kelguchida milliy valyutadagi qiymati noaniq bo’lganligi natijasida 
kelib chiqadi. Xtarning bu turi savdo kontraktlari tuzish chog’ida ham, kredit 
olish yoki kredit berish chog’ida ham mavjud bo’ladi va tushumlarning yoki 
to’lovlarning milliy valyutada qayta hisoblanganda vujudga keladigan 
o’zgarishlar ehtimolini o’zida aks ettiradi. 
Bundan tashqari, import qiluvchi uchun va eksport qiluvchi uchun valyuta 
riskini ajrata bilish zarur. Eksport qiluvchi uchun risk – to’lovni qabul qilish 
buyurtmasining olinishi yoki tasdiqlanishi paytidan va muzokaralar olib 
borilayotgan davrdan keyin xorijiy valyuta kursining tushib ketishidir. Import 
qiluvchi uchun risk buyurtmaning tasdiqlanishi bilan to’lov kunigacha oraliqda 
valyuta kursining ko’tarilib ketishi hisoblanadi. 
Bozor iqtisodiyti sharoitlarida tadbirkorlik firmasi risklari ichida eng 
muhim risklardan biri