Tadbirkorlik

Tijorat riski 
– tabirkor tomonidan ishlab chiqarilgan yoki sotib olingan 
tovarlar va xizmatlarni realizatsiya qilish chog’ida vujudga keladigan risk. 
Tijorat riskining asosiy sababalari quyidagilar: 
•
tadbirkorlik firmasi tomonidan realiaztsiya qilinayotgan tovarga bo’lgan 
ehtiyoj yoki talabning tushib ketishi natijasida sotish hajmining qisqarishi, uning 
raqobatchi tovarlar tomonidan siqib chiqarilishi, sotuvga cheklov qo’yilishi;
•
tadbirkorlik loyihasi amalga oshirilayotgan pallada sotib olish narxining 
ko’tarilib ketishi;
•
kutilmaganda sotib olish hajmining ko’zda tutilgan darajasidan pasay ib 
ketishi va buning natijasida butun amaliyotning miqyosi qisqarib, sotuvga 
chiqarilgan har dona tovar birligiga xarajatlarning oshishi(shartli doimiy 
xarajatlar hisobiga); 
•
tovarning yo’qotilishi; 
•
muomala jarayonida (tashish, saqlash) tovar sifatining yo’qotilishi orqali 
uning narxining pasayishi; 
•
muomala xarajatlarining jarimlar to’lanishi, kutilmagan boj to’lovlari va 
ajratmalar natijasida ko’zda tutilganidan ko’ra ortiq bo’lishi va buning oqibatida 
tadbirkorlik firmasi foydasining pasayib ketishi. 
Tijorat riski tovarlarning (xizmatlarning) bozorda sotilishi, tashilishi 
(transport), tovarlarning (xizmatlarning) xaridor tomonidan qabul qilib olinishi, 
xaridorning to’lovga lyoqatli ekanligi bilan bog’liq risklarni va fors-major 
vaziyati vujudga kelishi ehtimoli bilan bog’liq risklarni o’z ichiga oladi. 

---

27
Ta’kidlab o’tish joiz, mamlakat iqtisodiy adabiyotida tijorat riskini 
ko’pincha tadbirkorlik riski bilan bir xil talqin etiladi, ammo tijorat riski – bu 
tadbirkorlik savdo bilan ham bog’liq bo’lganligi sababli, tadbirkorlik riskining 
bir turi xolos. 
Moliyaviy risk deganda 
odatda moliyaviy tadbirkorlik yoki moliyaviy 
bitimlar amalga oshirilayotganda vujudga keladigan risk tushuniladi, bu holda 
risk moliyaviy tadbirkorlikda tovar sifatida valyuta yoki qimmatli qog’ozlar 
yoxud pul mablag’lari yuz ko’rsatishidan kelib chiqish lozim.
Moliyaviy risklarga: valyuta riski, kredit riski, investitsiya riski kiritiladi.
Keyingi vaqtda mamlakat tadbirkorlari uchun valyuta riskini hisobga olish 
masalasi tobora muham kasb eta bormoqda. Mazkur risk turini batafsil o’rganib 
chiqaylik.