Тадбиркорлик (бизнес) ҲУҚУҚИ

X
 
БОБ. Тадбиркорлик субъектларини солиққа тортиш 
Тадбиркорлик фаолиятига солиқлар орқали таъсир этиш 
тушунчаси, мақсади ва воситалари. Тадбиркорлик фаолиятини 
солиқлар воситасида бошқаришнинг асосий тамойиллари ва 
функциялари. Тадбиркорлик субъектлари фаолиятига солиқ 
имтиёзлари асосида таъсир этиш. 
Ҳиндистоннинг “МанСин” корпорацияси ижро органи раҳбари 
Манжид Сингх корпорациянинг юридик департаменти бошлиғи 
Ранжит Сингхга Ўзбекистон Республикасида тадбиркорлик 
фаолияти билан шуғулланишда тадбиркорлик субъектларини солиққа 
турлари, Ўзбекистонда тадбиркорлик субъектларини солиққа 
тартишнинг билан боғлиқ қонунчилик ҳужжатлари ва уни амалга 
ошириш тартиби, билан боғлиқ давлат органи ва унинг ушбу 
соҳасидаги ваколатлари, тадбиркорлик субъектларига яратилган 
солиқ имтиёзлари каби мавзуларда маълумот тайёрлаб беришни 
сўради. 
Тадбиркорлик фаолиятига солиқлар орқали таъсир этиш 
тушунчаси, мақсади ва воситалари. 
Жамият ҳаётида тадбиркорлик муносабатлари билан боғлиқ 
фаолият ўз-ўзидан ривожланиб бора олмайди, аввало унинг юксалиб 
бориши учун мақбул шарт-шароитлар ва қонуний асослар ҳамда 
юридик кафолатлар билан таъминланиши муҳим аҳамият касб этади. 
Мамлакатимиз мустақилликка эришгач, бозор иқтисодиёти сари 
дадил қадамлар ташлар экан, аввало иқтисодиётнинг муҳим таянчи 
бўлган тадбиркорлик субъектларини фаолиятини ривожлантириш, 
уларнинг юксалиб бориши учун ҳуқуқий асосларни яратиш муҳим 
вазифалардан этиб белгиланди. Тадбиркорлик фаолиятини давлат 
томонидан қўллаб қувватлаш, нафақат фуқаролик-ҳуқуқий нормалар 
балки, маъмурий-ҳуқуқий нормалар асосида ривожлантиришга, 
қўшимача кафолат ва имтиёзлар беришга алоҳида эътибор қаратилди. 
Давлатнинг солиқ сиёсати - 
бу илмий-назарий ва иқтисодий 
асосларга таянган, ҳукумат ва бошқарув органларининг мамлакатда 
ишлаб чиқариш, хизматлар кўрсатишни рағбатлантириш, жамият 
ижтимоий-иқтисодий, 
сиёсий 
барқарорлигини 
таъминлашда 
бевосита солиқлар орқали таъсир этишга қаратилган тактик ва 
стратегик ҳуқуқий ҳаракатдир. 

---

X БОБ. Тадбиркорлик субъектларини солиққа тортиш
275 
Бозор иқтисодиётида тадбиркорлик фаолияти талаб ва таклиф, 
рақобат, қиймат ва бошқа қонунлар орқали амалга оширилади. Бозор 
иқтисодиёти 
эркин 
иқтисодиёт, 
товар-пул 
муносабатларига 
асослангандир. Мазкур муносабатларни тартибга солиш, бошқариш, 
усувор йўналишларини белгилаб бериш, рағбатлантириш ва 
ривожланиши учун қўшимча имтиёз ва переферинциялар бериш 
давлат томонидан белгилаб бериладиган солиқ сиёсати орқали амалга 
оширилади. 
Давлат бозор муносабатлари шароитида тадбиркорликни ҳимоя 
қилиш ва уни ривожланишини қўллаб-қувватлаш учун турли усул ва 
воситалардан 
фойдаланишга 
ҳаракат 
қилади. 
Тадбиркорлик 
фаолиятини ривожлантириш ва қўллаб-қувватлашдаги энг самарали 
воситалардан 
бири 
бу 
солиқлар 
саналиб, 
тадбиркорлик 
субъектларини солиқлар воситасида таъсир этиш бевосита давлат 
солиқ сиёсатининг асосий йўналишларидан ҳисобланади. 
Давлат фаолиятининг барча йўналишларини маблағ билан 
таъминлашнинг асосий манбаларидан бири ва давлат устуворлигини 
амалга оширишнинг иқтисодий воситаси солиқлардир. Солиқлар ва 
бошқа мажбурий тўловлар, божлар ва бошқа тўловлар ҳисобига 
давлат молиявий ресурслари ташкил топади. 
Солиқ тизимини тартибга солиш ва такомиллаштириш самарали 
давлат иқтисодий сиёсатини олиб боришга, хусусан, молиявий 
тизимни ривожлантиришга ёрдам беради. Иқтисодиётни, хусусан 
Тадбиркорлик муносабатларини давлат томонидан солиқлар орқали 
тартибга солиш, давлат бюджетини шакллантириш, солиқ солиш 
воситасида жамиятдаги у ёки бу жараёнларнинг ривожланишига 
таъсир этувчи усули ҳисобланади. Шундай қилиб, давлатнинг 
мавжудлиги солиқлар билан узвий боғлиқ, чунки солиқдан 
тушадиган тушумлар давлат иқтисодий мустақиллигининг бош 
манбаидир.