Tabiiy yuqori molekulyar birikmalar: uglevodlar, oqsillar va nuklein kislotalar

Oqsillar

Oqsillar – yuqori molekulyar, nihoyatda murakkab tarkibli va murakkab bog`lanishli organik birikmalardir. Oqsillar ularning asosini α – aminokislotalarning qoldiqlari tashkil qilgan, bir – birlari bilan CO – NH – gruppalari orqali peptid bog`lar deb bog`lanadigan bog`lar bilan bog`langan polipeptid zanjirlaridan tuzilgan tabiiy biopolimerlardir.

Oqsillar – yuqori molekulyar, nihoyatda murakkab tarkibli va murakkab bog`lanishli organik birikmalardir. Oqsillar ularning asosini α – aminokislotalarning qoldiqlari tashkil qilgan, bir – birlari bilan CO – NH – gruppalari orqali peptid bog`lar deb bog`lanadigan bog`lar bilan bog`langan polipeptid zanjirlaridan tuzilgan tabiiy biopolimerlardir.

Oqsillarning tarkibida C (50 – 55%), H (6,5 –7,5%), O (20 – 24%), N (15 – 17,6%), S (0,3 – 2,4%), P (0,4 – 0,9%) larda bo`ladi.

Oqsillarda C, H, N, O bo``lishi muqarrar bo‟lgan elementlardir. Aminokislotalar tarkibida kamdan – kam Cu, Fe, Zn va boshqa metallar ham bo‟ladi.

Oqsillarning hosil bo`lishida tarkibi bo‟yicha har xil bo‟lgan 29 dan ortiq aminokislotalar ishtirok etadi. Oqsillar tarkibiga kiradigan aminokislotalar quydagi jadvalda keltirilgan.

Oqsillar 2 ta turga bo’linadi:

Oqsillar 2 ta turga bo’linadi:

Proteinlarga - oddiy oqsillar faqat aminokislotalarning qoldiqlaridan tuzilgan;

Protedlar - murakkab oqsillar, aminokislotalarning qoldiqlaridan va prostetik gruppalar deb nomlanadigan har xil aminokislota harakteriga ega bo`lmagan gruppalar (polisaxaridlarning qoldiqlari, ortofosfat kislota va h.k) lardan tuzilgan.

Oqsillarning tarkibi,tuzilishi va biologik ahamiyati.

Yuqorida ko`rsatganimizdek oqsillar tarkibiga uglerod, vodorod, kislorod, azot bo`lishi shart bo`lgan elementlardan tashqari oltingugurt, fosfor, temir, mis, rux va boshqa elementlar ham uchraydi. Oqsil molekulasidagi aminokislota qoldiqlarining soni 102-105 gacha bo`ladi.

Oqsillarning nisbiy molekulyar massasi juda katta, yani; Mr=104-107 ga javob beradi. Masalan: tovuq tuxumi tarkibiga kiruvchi oqsilning nisbiy molekulyar massasi 36000 ga teng. Go`shtdan ajratilgan bir oqsilning nisbiy massasi 150000 ga, ba`zi oqsillarning nisbiy molyar massasi 300000 va undan ham yuqori bo‟ladi. Oqsillarning gidrolizi natijasida 20 dan ortiq aminokislota hosil bo`ladi.