Tabiiy fanlar va geografiya Fakulteti dekani: dots. V. Azizov

Pedagogik aloqa qilish madaniyati suhbatdoshni eshitish va eshita olishda, savollar bera 

olishda,  aloqani  amalga  oshirib  boshqani  tushuna  olishda,  muloqotning  qiyin  holatlarini  ko

’ra 

olish  va  odamlardagi  ta

’sir  holatini  to’g’ri  taxlil  qila  bilishda,  muloqotga  tayyorlanish  va 

muloqotga bo

’lgan xohishlarda ko’rinadi. 

Pedagog uchun eng zaruri nutq madaniyatini egallashdir. O

’qituvchining nutqi kundan-

kunga o

’quvchilar uchun ibratli bo’lib borib, ularning nutq madaniyatini shakllantirishga yordam 

berishi  kerak.  Nutqning  grammatik  to

’g’riligi,    uning  leksik  boyligi,  yaxshi  ifodalanganligi, 

---

 

7 

obrazliligi,  nutq  texnikasini  egallaganligi  o

’qituvchining  turli  xil  kasbiy  masalalarni  sifatli 

yechishiga  imkon  beradi.  O

’quvchilarning  yangi  materialni  tushunib  va  o’zlashtirib  olishlari 

uchun  o

’qituvchi  nutqining  takomillashganlik  darajasi  muhim  ahamiyatga  egadir.  Bolalar 

pedagogning  nutqiy  ma

’lumotlariga  sezgir  bo’ladilar.  Biror  bir  tovushlarni  noto’g’ri  talaffuz 

qilinishi bolalarda kulguni chaqiradi. 

Nutq  insonning  ongida  paydo  bo

’lgan  fikrning  nutq  tovushlariga  til  yordamida 

ko

’chishidir. Nutq ta’sirli yoki ta’sirsiz, to’g’ri yoki noto’g’ri bo’lishi mumkin. 

Nutq  orqali  kishi  holatini  tushunish 

–  kishilar  o’z  nutqlarida  o’zlarida  kechayotgan 

jarayonni namoyon qiladilar. SHu holatni tushunishdir. 

Monoton  nutq  bolani  zeriktiradi,  noaniq  intonatsiya  esa  yaxshi  o

’zaro  yaqin  suhbatning 

uyushtirilgandan baland ton bolalarda ishonchsizligini keltirib chiqaradi. 

Tovush odamlarda tabiatan beriladi, ammo bu esa juda ham ko

’p uchraydi. Hamda  yaxshi 

tovush maxsus mashqlarsiz yillar o

’tgan sari buziladi, o’zgaradi. 

Pedagogik nutq quyidagilarni ta

’minlab berishi mumkin: 

A) pedagog va o

’quvchilar orasida o’zaro ta’sir etish va muloqotning natijaliligini; 

B)  faoliyat  motivlarini,  tushunchalarni  to

’g’rilash  va  shakllantirish  maqsadida  o’quvchi, 

bolalar tafakkuriga, his

–tuyg’ulariga ijobiy ta’sir etish kerak; 

V)  ta

’lim  berish  jarayonida  bilimlarni  to’liq  tushuntirish  va  mustahkamlash,  o’zlashtirib 

olish; 

G)   o

’quvchilarning amaliy va o’quv faoliyatini samarali tashkil etish; 

O

’qituvchi  nutqining  o’ziga  xosligi  -  o’quvchilarga  yo’nalganligi  bilan  bog’liqdir. 

Kuzatuvchan  o

’qituvchi  mavzuni  tushuntirishda  o’quvchilarga  qanday  ta’sir  etishni  hisobga 

olgan holda ish yuritadi.