Tabiiy fanlar fakulteti zoologiya va anatomiya kafedrasi

1.13.Qora qarg’a

Oʼzbekistonda kichik turi yashaydi Corvus corone orientalis (Eversmann, 1841)Oʼrta boʼyli qush, koʼk-binafsha rangli metall tovlanish bilan qora rangda boʼladi. Tashqi koʼrinishidan Oʼzbekistonda yashaydigan qargʼa va goʼng qargʼaga oʼxshaydi. U qargʼadan kichikroqligi va dumining shakli (u qora qargʼada ponasimon boʼladi, qargʼada esa yumaloqroq) bilan farq qiladi. Goʼng qargʼa bilan taqqoslaganda, qora qargʼa undan biroz kattaroq va tumshugʼi egriroq boʼladi. Qanoti uzunligi 310-375 mm boʼladi. Ogʼirligi 450-480 g boʼladi.

Tarqalishi

Respublika hududida qora qargʼa barcha togʼli joylarda, nomuntazam holda tekislikda uchraydi. Oʼzbekistonning shimolida Orol dengizi sohilida, Аmudaryo daryosining quyi oqimida, Sibdaryoning oʼrta oqimida, Zarafshon boʼylab, Qizilqum choʼlining janubi-sharqiy qismida, Аydarkoʼl sohilida uyalaydi. Oʼzbekistonning barcha togʼli hududlarida qayd etilgan, Qizilqum va Nurotaning daraxtsiz va quruq togʼlari bundan mustasno.Qora qargʼa oʼtroq, koʼp sonli turdir. Qora qargʼaning vertikal tarqalish oraligʼi katta. Togʼlarda togʼ etaklaridan dengiz sathidan 3,100 m balandlikkacha yashaydi. Togʼlarda uyalaydigan qushlar qishda togʼ pastki kamarlariga koʼchib, yoʼllarda va odam yashash joylariga yaqin toʼplanadi. Qora qargʼa togʼ oʼrmonlari va daraxtzorlarda, toʼqayzorlarda, bogʼ va qamishzorlarda tabiiy va oʼzlashtirilgan landshaftlarda joylashadi. Uyalash mavsumida u daraxt va buta oʼsimliklari yoki qamishzorlar bilan chambarchas bogʼliq boʼladi. Daryo toshqinlarida yigʼilishi sezilarli boʼladi. Qora qargʼa, odatda, alohida juftlarda uyalaydi, lekin baʼzi hollarda guruh boʼlib uyalashi mumkin. Tekislikda ular mart oyining ikkinchi oʼn kunligida uyalashni boshlaydi. Eski uya odatda ustiga qurib yangilanadi va kosa toʼshagi ham yangilanadi. Uyani urgʼochi va erkak 7-11 kun davomida quradi. Mart-aprelь oylarida 5-6 ta tuxum qoʼyiladi. Urgʼochi birinchi tuxum qoʼygandan keyin bosib yotishni boshlaydi. Joʼjalar aprelь oyining ikkinchi oʼn kunligida - may oyining boshlarida ochib chiqadi. Ularni ikkala ota-ona birgalikda boqadi. Joʼjalar uyani 31-32 kunda tark etadi. Qor yogʼishi bilan ular bir necha oʼnlab qushlardan iborat galalarga toʼplanadi, lekin baʼzan yakka qushlar ham uchraydi. Qora qargʼa - xoʼra qush.