Tabiiy fanlar fakulteti botanika kafedrasi

Ishlatilishi. Valyeriana preparatlari nyerv sistemasini tinchlantirish (uyqusizlikda, nyerv qo‘zg‘alishi davrida va boshqa nyerv kasalliklarida) hamda yurak faoliyatini tartibga solish uchun ishlatiladi.
Dorivor preparatlari. Damlama, nastoyka, qaynatma, efir valyeriana nastoykasi, quruq ekstrakt, validol (tabletka yoki yeritma holida chiqariladi). Valyeriana nastoykasi yurak kasalligida ishlatiladigan kardiovalen va boshqa preparatlar tarkibiga kiradi. Valyeriananing mahsuloti nyerv sistemasini tinchlantiruvchi va me’da kasalliklarida ishlatiladigan choy-yig‘malarga kiradi.
MOYCHECHAK
O‘simlikning nomi. Qirqmabarg (dorivor) moychechak (gazako‘t) – Chamomilla recutita (L.), Rauschyeri (Matricaria recutita L., M. Chamomilla L.); xushbo‘y (yashil) moychechak (gazako‘t) – Shamomilla suaveolens (Pursh.) Rydb. (Matricaria suaveolens Buchen., M. Discoidea D.C.), astrodoshlar – Astyeraceae (murakkabguldoshlar – Compositae) oilasiga kiradi (23rangli rasm). Dorivor moychechak bo‘yi 15–40 sm ga yetadigan bir yillik o‘t o‘simlik. Poyasi tik o‘suvchi, syershox, ichi kovak. Bargi ikki marta patsimon ajralgan, segmentlari ingichka, chiziqsimon, o‘tkir uchli. Poya va shoxchalari uzun bandli (yashil moychechakniki kalta bandli) savatchaga to‘plangan gullar bilan tamomlanadi. Savatcha chetidagi gullari oq, tilsimon, o‘rtadagilari esa ikki jinsli, sariq, naychasimon. Mevasi – qo‘ng‘ir-yashil pista. May oyidan boshlab kuzgacha gullaydi.
Geografik tarqalishi. Dorivor moychechak keng tarqalgan bo‘lib, u asosan o‘tloqlarda, ekinzorlarda (begona o‘t sifatida), yo‘l yoqalarida o‘sadi. Asosan Ukraina, Moldova, Rossiyaning YYevropa qismining janubida, Kavkaz, Qrim, Sibirning janubiy tumanlari va O‘rta Osiyoda uchraydi. Yashil moychechak Ukraina, Moldova, Belorus, Boltiq bo‘yi davlatlari, Rossiyaning YYevropa qismida, G‘arbiy Sibir va Uzoq Sharqda keng tarqalgan. Mahsulot asosan (Qrim, Xyerson, Nikolaev, Odessa viloyatlarida), kamroq Krasnodar o‘lkasi, Rostov viloyati, Moldova respublikasi va boshqa yyerlarda tayyorlanadi. Moychechak juda tez ko‘payadi. Har ikkala moychechakka talab ko‘p bo‘lganidan Ukraina, Belorus va boshqa yyerlarda o‘stiriladi.