Tabiiy fanlar fakulteti botanika kafedrasi

Yog’larda yeriydigan vitaminlar saqlovchi dorivor o’simliklar va mahsulotlar:Karotinga boy dorivor o’simliklar va mahsulotlar.
Vitamin A faqat hayvonlarda bo’ladi, o’simliklarda esa hayvon organizmida parchalanib, vitamin A ga aylanadigan birikmalar (provitamin A) karotinlar saqlaydi. Karotinlar har xil bo’lib kimyoviy tomonidan bir biriga yaqin bo’ladi. Karotinlar ichida fiziologik tomondan eng faoli b-karotin hisoblanadi.
Chakanda o’simligining mevasi va moyi
O’simlikning nomi. Jumrutsimon chakanda - Hippophae rhamnoides L.
Oilasi. Jiydadoshlar - Elacagnaseae.
Bo’yi 4 - 6 m ga yetadigan buta yoki daraxt. Poyasi syershox, tikanli, qo’ng’ir yashil po’stloqli. Bargi oddiy, chiziqsimon - lantsetsimon, tekis qirrali, yuqori tomoni kulrang - to’q yashil, ostki tomoni oqish, qo’ng’ir rangli tangachalar bilan qoplangan. Poyada kalta bandi bilan ketma-ket joylashgan. Gullari bir jinsli, ko’rimsiz. Otalik gullari mayda, kumush qo’ng’ir rangli, kalta boshoqlarga to’plangan, gul qo’rg’oni 2 ta ellipssimon bargchadan tashkil topgan. Otaligi 4 ta, onalik gullari 2-5 tadan bo’lib, qisqacha bandi bilan shoxlar qo’ltigiga o’rnashgan gulqurg’oni naychasimon, ikki bo’lakli, ichi sariq rangga bo’yalgan. Onalik tuguni bir xonali, yuqoriga joylashgan. Mevasi - sharsimon yoki cho’ziqroq, to’q sariq yoki qizg’ish rangli, syersuv, danakli meva. Aprel - mayda gullaydi, mevasi avgustdan oktyabrgacha pishadi. Mevasi to’qimasidan shoxlarida kelasi yilgacha saqlanadi.
Geografik tarqalishi. Daryo, ko’p va dengizlarning shag’alli, qumli qirg’oqlaridagi tekislik, O’rta Osiyoda, Sibirda, Kavkaz va Yevropada o’sadi.
Mahsulot tayyorlash. Kuzda yoki qishda yig’iladi. Ilgari meva pishgandan keyin, qishda shoxlarini qirqib qoqib olinadi. Mevasi muzlaganda buzilmaydi.
Hozirgi vaqtda maxsus moslamalar bilan idishlarga mevalar shoxlaridan sidirib tyeriladi, barglardan tozalanib o’sha kuniyoq zavodlarga yuboriladi.
Mahsulotning tashqi ko’rinishi. Tayyor mahsulot dumaloq yoki bir oz cho’ziqroq shaklli, syersuv, danakli mevadan iborat, xushbo’y hidli, tilla rang sariq yoki qizg’ish rangga bo’yalgan bo’lib, uzunligi 0,8 – 1 sm. Danagi silliq, jigarrang, tuxumsimon.