Tabiiy fanlar fakulteti botanika kafedrasi

K irpisimon tosh buyurg‘in-Nanophyton yerinaceum (Pall) Bunge.

Ko‘p yillik, chala buta balandligi 5-15 sm bo‘lib umumiy ko‘rinishi tipratikanni eslatadi. Bargalari tuksiz uchlari ignasimon. Gullari yakka bo‘lib poyaning yuqori barglari qo‘ltiqlaridan chiqadi.
Iyul-oktyabr oylarida gullab urug‘lari etiladi.
Tog’‘larning quruq toshli shag‘alli joylarida o‘sadi. Toshkent, Namangan, Samarqand, Buhoro va Xorazm viloyatlari, Qoraqalpog‘istonda uchraydi.
O‘simlikdan tayyorlangan pyereparat, yiringli yaralarni oldini olishda, dyermatozda, gipyertonik xastalikda, jigar faoliyati buzilganda, buyrak hastaliklarida qo‘llaniladi.

T urkiston cho‘chqa tikani (Ismaloq)- Spinacia turkestanisa. Iljin.

Bir yillik, ikki uyli o‘simlik, poyasi 10-60 sm, kam shoxlangan. Ildiz bo‘g‘zidagi va poyaning ostki qismidagi barglari uzun bandli, yerkak gullari to‘rt bo‘lakli gulkosadan iborat, poyani uchida supurgisimon to‘pgullar hosil qiladi. Urg‘ochi gullari poyadagi barglar qo‘ltig‘ida joylashadi, urug‘lar etilishida yog‘ochlanib boradigan to‘p mevaga aylanadi, uch qirrali piramida shaklidagi tikanlar hosil qiladi. Aprel-iyul oylarida gullab urug‘lari etiladi.
Begona o‘t sifatida keng tarqalgan. Toshkent, Samarqand, Qashqadaryo, Surxandaryo, Buxoro viloyatlarida uchraydi.
T abobatda yer ustki yashil qismini el haydovchi vosita sifatida qo‘llaniladi hamda kamqonlik, raxit, avitaminoz kasalliklarida vitaminlarga boy parhez ovqat sifatida iste’mol qilishga tavsiya etiladi.

Xaltachali ebalak-Cyeratocarpus utriculosus Bluk. (C.Turkestanicus Saw-Ryez).

Bir yillik, o‘simlikni barcha qismi yulduzsimon tuklar bilan qoplangan. Poyasi asosidan qalin shoxlangan, umumiy ko‘rinishda sharsimon, balandligi 3-30 sm. Barglari nashtarsimon, 2-7 sm uzunlikda va eni 2-10 mm, uchki qismi tikansimon uchli. Urug‘lari teskari tuxumsimon, 5-10-(15) mm uzunlikda yuqori qismini eni 4-7 mm, uchida ikkitadan shoxsimon o‘simtasi bo‘lib, ularni uzunligi 15 mm. Aprel-sentyabr oylarida gullab urug‘lari etiladi.
Qumliklarda, sho‘rxok yerlarda, shag‘alli joylarda, tog’‘ning old qismigacha bo‘lgan hududlarda o‘sadi.
Toshkent, Namangan, Andijon, Farg‘ona, Samarqand, Qashqadaryo, Buxoro, Surxondaryo, Xorazm va Qoraqalpog‘istonda keng tarqalgan.
Spirtli nastoykasi bosh va burundagi qon ketishida tampun qilinadi.