Tabiiy fanlar fakulteti botanika kafedrasi

11-amaliy mashg’ulot.
Murakkabguldoshlar oilasiga mansub dorivor o’simliklar biologiyasi (Dastarbosh, Qushqo’nmas, Artishok)
Mashg‘ulotning maqsadi: O‘zbekiston florasidagi Murakkabguldoshlar oilasiga mansub dorivor o’simlik turlari biologiyasi va ekologiyasi hamda tibbiyotdagi ahamiyati, kimyoviy tarkibi, tarqalishi, dorivorlik xususiyatlari haqida ma’lumotlar byerish.
Mashg‘ulotning qisqacha mazmuni: O‘zbekiston florasida uchraydigan Murakkabguldoshlar oilasiga mansub dorivor o’simliklar turlari (Dastarbosh, Qushqo’nmas, Artishok) ning biologiyasi, ekologiyasi haqida ma’lumotlar byeriladi.
T ubo’lg‘ibarg bo‘yimodaron, dastarbosh - A.filipendulina Lam. Dastarbosh –novdasi bir nechta, yo`g`on, g`adir-budir yo`lli, qalin bezli tuklar bilan qoplangan, keyinroq yalang`och qoladigan, syerbarg 60-75 sm uzunlikdagi ko`p yillik o`simlik. Barglari uzunchoq lansetsimon bo`lib qalin uzun ba`zan qisqa bezli tuklar bilan qoplangan. Ildiz bo‘g‘zidagi barglari ikki marta patsimon qirqilgan. Novdaning pastki qismida joylashgan barglari bandli, yuqori qismidagilari esa o`troq bo`lib borgan sari kichrayib boradi. Savatchalari tuxumsimon yoki cho‘ziq-tuxumsimon, konussimon
Rasm. Tubo’lg‘ibarg bo‘yimodaron, dastarbosh

oz yoki ko`p gulli, 4-10 mm uzunlikda, novdaning uchida qalin murakkab qalqonga yig`ilgan.

Tilchasimon gullari 4–5(6) ta. Chetki gullari sariq 1-3-4 a`zoli bo`lib, kamdan-kam ba`zi qisqa qayrilgan uch, ba`zan 4-5 bo`lakli, shu paytda ikki labli urug`chi gulli savatchalarda bo`lmaydi. Urug`lari kulrang-qoramtir uzunchoq ponasimon shaklda, 2-2,25 mm uzunlikda. Iyun oyidan sentyabrgacha gullaydi. Avgust oxirida, sentyabr oylarida urug‘laydi. Adir, tog’‘ yonbag‘irlari, daryo o‘zanlarida o‘sadi. A. filipendulina Lam. savatchasining o`lchami, gulo`rin shakli, o`lchamiga ko`ra bitta populyatsiyada turli o`zgarishlarga ega individlarni uchratish mumkin.
Tarqalishi. O`zbekistonning Toshkent, Samarqand, Surxandaryo viloyatlari hamda Farg`ona vodiysida keng tarqalgan.