Табиий шифо воситалари 3-китоб тошкент

айниқса, дори сифатида фойдаланиш қатъиян маън этилади!
Шунинг учун ҳам асал сотиб олишда адашмаслик учун баъзи бир белги 
ва ҳолатларни билиб олиш зарурдир: 
Шифобахш табиий асалга бармоғингизни ёки қошиқни ботириб 
кўтарсангиз, ипга ўхшаб чўзилади, таркибида эса асалари муми, яъни, 

---

Аюпов Равшан Хамдамович 
48 
уясининг муми мутлақо бўлмайди. Унинг ранги қизил тоб бўлиб, ҳиди 
димоққа гупиллаб уради; 
Асални иложи борича ишончли одамлардан ёки бу ишга мутахассислашган 
дўконлардан сотиб олиш лозим; 
Табиий асалнинг мазаси ширин, бироз тахирроқ, лекин ёқимли, оғиз 
бўшлиғининг шиллиқ пардасини енгил безовта қилиши мумкин; 
Асалнинг энг яхшиси қизғиш рангли ва жуда суюқ бўлмай, оқизилганида 
узилмайдиган ёпишқоқ бўлганидир; 
Юқори сифатли асал ёқимли, ўзига хос ҳидга эга бўлиб, сувли буғнинг 
устида қиздириб, бу ҳидни кучайтириш мумкин; 
Асалнинг ҳиди бошқача ёқимсиз хидларга ва хўрозқанд мазасига эга 
бўлмаслиги керак, чунки бунда унга куйдирилган шакар қиёми 
қўшилган бўлади; 
Асалдан бир қошиғини олиб уни 30 см ча баландликдан пастга қуйинг. 
Агар асал қошиқда кўтарилиброқ турса ва унинг оқими узилмасдан 
пастга оқиб тушса, демак бу яхши асал ва у узоқ вақт сақланади; 
Хақиқий асал ёз-баҳор фаслларида кристаллашади ва қотади. 
Шакарланмайдиган асал акацияники ва каштанники бўлиши мумкин. 
Агар февралда сотувда суюқ «май» асалини учратсангиз, демак сизга 
оддий эритилган асал таклиф этишаяпти. Бундай асал иссиқлик 
таъсирида ўз шифобахш хусусиятларини аллақачон йўқотиб бўлган 
(шунинг учун ҳам асални иссиқ чой билан ичиб бўлмайди); 
Янги соғилган асал суюқ ва оз-моз қайишқоқ бўлади, ушбу асал 1-2 
ҳафтадан сўнггина шакарлана бошлайди; 
Табиий асал жуда яхши сақланади ва унда вақт ўтиши билан қуйидаги 
табиий жараёнлар кечади: аста-секинлик билан қуюлиш, хиралашиш, 
глюкозанинг кристаллашиши. Аммо таркибида фруктоза бўлган юқори 
сифатли асаллар қуюқлашмайди. 
Агарда сақлаш натижасида асал турли хил консистенцияга эга икки қаватга 
(пастида шакарли қисми, устида эса шарбатсимон қисми) ажралиб 

---

Аюпов Равшан Хамдамович 49 
қолган бўлса, бу ҳолат асалнинг етилмаганлиги ва керагидан ортиқ 
миқдорда намликка эга эканлигини билдиради. Бундай асални узоқ 
муддат сақлаб бўлмайди, чунки у ачиб қолиши мумкин; 
Юқори сифатли етилган асал зич ва текис ҳолатда бўлади; 
Асал тиниқ ва рангсиз, оч қаҳрабо рангида, қаҳрабо рангида, тўқ қаҳрабо 
рангида ёки тўқ рангда бўлиши мумкин; 
Асалнинг қалбакилигини асалнинг 30 фоизли сувли эритмасига бир неча 
йод томчиси (ёки лягол эритмаси) қўшилганида унинг ранги кўк тусга 
кирганидан ҳам билса бўлади. Бу ҳолатда асалга крахмал уни ёки ун 
қўшилган бўлади. Бундай маҳсулотлар асалнинг шакарланиш 
хусусиятини қалбакилаштириш мақсадида қўшилади; 
Желатин қўшилганини эса (қайишқоқликни қалбакилаштириш учун 
желатин қўшилади), асалнинг 30 фоизли сувли эритмасига таниннинг 5 
фоизли аралашмасидан 5-10 томчи қўшиб билса бўлади. Бундай ҳолатда 
асалда оқ парчалар пайдо бўлади; 
«пиёниста асал» (бу асал Кавказ ўлкаси ҳудудларида учрайди) сотиб 
олмаслик учун уни ҳам бошқаларидан ажрата билиш керак: 
кўринишидан юқори сифатли асалдан фарқи йўқ, бироқ ҳиди унчалик 
сезилмайди ва бироз куйган шакар иси уриб туради; 
Гулли асалга аралаштирилган шудрингли асални махсус текширув 
ёрдамида аниқлаш мумкин. Бунинг учун асални 1:1 нисбатда 
дистилланган сувда эритиб, унга 96 фоизли тозаланган сиртректификат 
(6 қисм) қўшилади. Агар бунда эритманинг ранги хиралашса, демак 
гулли асалга шудрингли асал қўшилган бўлади. 
Асалга қум қўшилганини билиш учун идиш тагидаги маҳсулотдан озгина 
миқдорда олиб, сувда 1:5 ёки 1:2 нисбатда қўшиб, эритилади (ҳақиқий