Табиий фанлар кафедраси тошкент давлат транспорт университети

[F]=H

• Butun olam tortishish qonuni

• Ikkita jismning bir-biriga tortishish kuchi bu jismlarning massalariga to’g’ri to’g’ri proporsional va ularorasidagi masofaning kvadratiga teskari proporsional.

• - gravitatsion doimiysi

• Og`irlik kuchi va og`irlik

• Jismlarning erga tortishishda hosil bo’luvchi kuchga og’irlik kuchi deyiladi.
• Jismlarning og’irligi deganda jism tomonidan o’zi osilib turgan ipga yoki o’zi bosib turgan tayanchga ta’sir etadigan kuch tushuniladi.
• Jismning og’irligi og’irlik kuchidan katta xam, kichik xam bo’lishi mumkin.

• N=G=mg
• G=mg
• N=G=m(g+a)
• G>mg N=G=mg

• ma=N-mg

• ma=mg-N
• N=G=m(g-a)
• G
• a=g N=G=m(y-a)=0
• G=0 (vaznsizlik)

• Ishqalanish kuchi

• Ishqalanish deb, jismlarning yoki jism bo’laklarining bir biriga nisbatan xarakatida ular orasida xosil bo’luvchi xodisaga aytiladi.
• Tashqi ishqalanish- qattiq jismlarning bir-biriga nisbatan xarakatida tegib turgan sirtlar orasida xoil bo’ladi.
• Ichki ishqalanish- suyuqliklar va gazlar qatlamlar xarakatida ular orasida xosil bo’ladi.
• Sirtlar va qatlamlar orasida xarakatda qarama-qarshi yo’naluvchi kuchga ishqalanish kuchi deyiladi.

• Tinchlikdagi ishqalanish

• Jism nisbiy tenglikda turganda ishqalanish kuchi uni bir joyda ushlab yuradi. Bu kuch jismning joyidan qo’zg’alishiga to’sqinlik qiladi.
• - bir-biriga tegib turgan jismlarni normal ravishda siqib turgan bosim kuchi.
• - tinchlikdagi ishqalanish koeffitsenti

• Sirpanish ishqalanish

• Bir jism ikkimchi jism sirti bo’ylab xarakatlanganda sirpanish ishqalanish kuchi vujudga keladi.
• - normal bosim kuchi
• K -sirpanish ishqalanish koeffitsenti (k

•