Табиатнинг бирор бир турдаги инжиқликлари бу ўлкани четлаб ўтмаган

Комплекс ўкув машклари 
Комплекс ўкув машкларида: 
-объектларда ишлаб чикариш фаолияти тўхтатилмаган шароитда 
тегишли сигнални олишдан тортиб, авария-куткарув ва бошка шошилинч 
ишларни ўтказиш, фавкулодда вазиятларнинг олдини олиш ва улар 
окибатларини бартараф этиш борасидаги фукаро муҳофазаси тадбирлари 
комплекс ишлаб чикилади; 
-мансабдор шахсларнинг ва тузилмаларнинг маълум бир тоифаси эмас, 
балки барча ишчи-хизматчилар, раҳбарият таркиби ҳамда ишчи-
хизматчиларнинг оила аъзолари, машк ўтказиладиган объектга якин яшовчи 
аҳолининг ҳам тайѐрлиги оширилади; 
 
- ўрганувчиларнинг ҳар бир тоифаси учун тайѐргарлик шакл ва усуллари бир 
комплексда кўлланилади. Масалан, раҳбарият ва бошликлар таркиби учун 
команда-штаб ўкув машки, тузилмалар учун махсус-тактик, колган 
катнашчилар учун мавжуд шароитга тўғри келадиган маълум вазифаларни 
бажаришда олиб бориладиган амалий машғулотлар ва машклар. 
Ўз моҳияти бўйича комплекс ўкув машклари — шу объектнинг фукаро 
муҳофазаси, фавкулодда вазиятларнинг олдини олиш ва уларда ҳаракат 
килиш масалалари бўйича тайѐрлигининг намойишидир. 
Ўкув машкига тайѐрланиш. Ўкув машкини тайѐрлаш корхона раҳбари
фукаро муҳофазаси бошлиғи зиммасидадир. 
Машкни тайѐрлаш ва ўтказиш учун раҳбарнинг ўринбосари ва 
ѐрдамчилари тайинланади, раҳбарият штаби ѐки бошкарув гуруҳи тузилади. 

---

147 
Комплекс ўкув машкига тайѐргарлик таквимий режага мувофик амалга 
оширилади (8-илова). Режа ихтиѐрий равишда тузилади, уни раҳбарият 
штаби бошлиғи имзолайди ва ўкув машки раҳбари тасдиклайди. 
Ўкув машкини ўтказиш учун раҳбарнинг кўрсатмалари асосида 
кўйидаги хужжатлар тайѐрланади: 
- ўкув машкини ўтказиш режаси; 
- ташкилий кўрсатмалар; 
- ўринбосар ва ѐрдамчилар (воситачилар)нинг шахсий режалари; 
- таъминот режаси (моддий-техник алока, таклид, комендантлик хизмати 
ва бошк); 
- хавфсизлик чоралари бўйича йўрикнома. 
Ўкув машкини ўтгказиш ва унинг мавзусига, ўкув максадлари ва 
микѐсига боғлик бўлган боскичлар бўйича режалаштирилади. Ҳар бир 
боскич ҳаракатнинг маълум бир даврини камраб олган масалаларни ўз ичига 
олиши керак Масалан, ўкув машки раҳбарияти таркибига табиий офат ѐки 
техноген хусусиятли фавкулодда вазиятлар содир бўлгани ҳакидаги хабарни 
етказиш билан бошланиши мумкин. 
Бу 
боскичда фавкулодда вазиятлар бўлимига, хизматлар ва 
тузилмаларга хабар бериш ва штабда шошилинч кўриладиган масалалар 
ишлаб чикилади. Бошкарув жойи ташкил этилади, муҳофаза иншоотлари 
тайѐр ҳолга келтирилади, агар зарурият бўлса, у ҳолда шахсий муҳофаза 
воситалари берилади, объект баркарорлигини ошириш бўйича тадбирлар 
ҳамда «Фавкулодда вазиятларнинг олдини олиш ва бартараф этишда ҳаракат 
килиш режаси»да кўзда тутилган тадбирлар амалга оширилади. 
Кейинги боскичда (ўкув машки максадига мувофик) ишлаб чикаришни 
ҳалокатсиз тўхтатиш, авария окибатларини камайтириш, ишчи ва 
хизматчиларни кисман эвакуация килиш, корхонада колаѐтганларни 
муҳофаза килиш, тузилмаларни тўла тайѐр ҳолга келтириш масалалари 
ишлаб чикилиши мумкин. 
Учинчй боскичда, авария-куткарув хизматлари ва тузилмалар томонидан 
кидирув-куткарув ишларини ва жароҳатланганларга биринчи тиббий ѐрдам 
кўрсатишни ҳамда фавкулодда вазиятлар окибатларини бартараф этиш 
масалалари ҳал этилади. 
Ўкув 
машки режасини тугаллашдан аввал, рекогносцировка 
ўтказилади. Унга машк раҳбарининг ўринбосарлари ва ѐрдамчилари, 
раҳбарият штаби жалб этилади. Шундан сўнг машк раҳбари зарур 
ҳужжатларни кайтадан тайѐрлаш ва ўкув машкини тайѐрлаш билан боғлик 
амалий тадбирларни бажариш тўғрисида кўрсатма беради.