Табиатнинг бирор бир турдаги инжиқликлари бу ўлкани четлаб ўтмаган


- Мавзу:  Фукаро муҳофазаси ўкув машклари



Download 1,32 Mb.
Pdf ko'rish
bet68/76
Sana06.07.2022
Hajmi1,32 Mb.
#747603
1   ...   64   65   66   67   68   69   70   71   ...   76
Bog'liq
fuqaro muhofazasi

8- Мавзу
Фукаро муҳофазаси ўкув машклари. 
 
Ўкув саволлари саволлари: 
1. 
Туман, халк хўжалиги тармокларидаги команда-штаб ўкув машклари. 
 2 - савол
Ўкув машкини ўтказиш режаси.
Туман, халк хўжалиги тармокларидаги команда-штаб ўкув 
машклари. 
Команда-штаб ўкув машклари шахар, туман ФВДТ хизматлари,
бошклрув органлари раҳбарлари ҳамда эвакуация комиссиялари, авария-
куткарув бўлинмалари ва тузилмалар бошликлари таркибини биргаликла 
ўкитиш ва тайѐрлигини текширишнинг асосий шаклларидан биридир. 
Команда-штаб ўкув машкларининг моҳияти шундан иборатки, барча машк 
катнашчилари аҳоли ва худудлар мухофазасини ташкил этиш, тармок 
баркарорлигини таъминлаш бўйича тармокда авария, ҳалокат, табиий офат 
ѐки замонавий куроллар туфайли содир бўлиши мумкин бўлган фавкулодда 
вазиятларда (унинг микѐсини ва технологик хусусиятларини ҳисобга олган 
холда) аник, шароитдан келиб чикиб тасарруфларидаги мавжуд куч ва 
воситаларни бошкариш бўйича ўз функционал мажбуриятларини 
бажарадилар. 
Ўкув машклари раҳбарият таркиби карамоғидагиларни бошкаришда 
мустаҳкам кўникмалар ҳосил килишга, фавкулодда вазиятлар содир бўлиш 
таҳдиди пайдо булганда, унинг ривожланишини тўхтатишда ҳамда унинг 
окибатларини бартараф этишда туғилган шароитни тўғри баҳолашга имкон 
беради. Фукаро муҳофазаси режасидаги тадбирларни машк килиш давомида 
кай даражада тўғри режалаштирилганлигини баҳолаш ва замонавий кирғин 
воситалари кўлланганда окибатларини бартараф этиш бўйича карор кабул 
килиш, ижрочиларга аник вазифалар бериш ва уларнинг бажарилишини 
ташкил этиш ўкув машкларининг негизидир. 
Тармоклардаги команда-штаб машклари мустакил ўкув тадбири 


137 
сифатида ҳамда юкори органлар (шахдрда, туманда ўтказиладиган
ўкувмашклари) таркибида ўтказиладиган тармок машки сифатида ҳам олиб 
борилиши мумкин. Бундай ўкув машкларини сифатли тайѐрлаш ва 
кўргазмали олиб борилиши учун мавзу, ўкув машкининг максади, машк 
саволларини ва бошка керакли маълумотларни ҳамда ташкилий 
кўрсатмаларни 
тайѐрлаѐтганда 
Ўзбекистон 
республикаси 
Вазирлар 
Маҳкамаси карорларининг, Ўзбекистон Республикаси фукаро мухофазаси 
бошлиғининг буйрук ва директивалари, навбатдаги ўкув йили учун 
ташкилий кўрсатмалар, вазирлик ҳайъат йиғилишининг карорлари талаблари 
асос килиб олиниши зарур бўлади. 
Команда-штаб ўкув машкларини ўтказишда раҳбарлар таркиби, 
тузилмалар 
сардорлари 
ҳамда 
машкка 
жалб 
этиладиган 
бошка 
катнашчиларнинг фукаро муҳофазаси буйича тайѐргарлик даражаси яккол 
намоѐн бўлади ва ўз натижасини беради. 
Ўкув машкига раҳбарлик Команда-штаб ўкув машки «бошлик ўз 
карамоғидагиларни ўкитади» тамойилига асосан ташкил этилади ва олиб 
борилади. Барча ишларнинг ташкилотчиси тармок фукоро муҳофазаси
бошлиғи (раҳбари)дир. 
Туманда команда-штаб ўкув машкини тайѐрлаш ва ўтказиш бўйича 
барча ишларнинг ташкилотчиси вилоят хокими - фукаро муҳофазаси 
бошлиғи бўлиб, у машк раҳбари ҳисобланади. 
Ўкув машки раҳбарининг ўринбосарлари ва ѐрдамчилари этиб вилоят 
микѐсидаги фукаро муҳофазаси хизматлари, бошкарма бошликлари ѐки 
машкка жалб этилаѐтган тармокларнинг раҳбарлари тайинланадилар. 
Машкнинг раҳбарият штаби — машк раҳбарининг кўрсатмасига асосан 
машкни тайѐрлаш ва ўтказишни ташкиллаштиради. 
Вилоят фавкулодда вазиятлар бошкармаси бошлиғи раҳбарият 
штабининг бошлиғи машк раҳбарининг ўринбосари хисобланади. Туман 
микѐсида ўтказиладиган ўкув машкининг асосий ҳужжатлари вилоят ҳокими 
томонидан тасдикланиб, фавкулодда вазиятлар вазирининг биринчи 
ўринбосари билан келишилади. 
Команда-штаб ўкув машки кўп сонли раҳбарият, командалар таркиби, 
фукаро муҳофазаси хизмати, эвакоорганлар, ички тузилмалар бўлинмалари, 
раҳбарлари 
жалб этилган йирик халк хўжалиги тармокларида ўтказилганда, тармок 
раҳбари фукаро мухофазаси бошлиғи факат машк ўтказишга раҳбарлик 
килиб, фукаро муҳофазаси бошлиғи вазифасини бош мухандисга ѐки ўзининг 
муовинларидан бирига топширади. 
Команда-штаб ўкув машкини бевосита тайѐрлаш ва ўтказиш 
тадбирларни бажарадиган бир ѐки бир нечта таркок худудларда жойлашган 
йирик тармокларда ўкув машки рахбарининг муовини (ѐрдамчиси) 
тайинланади, Раҳбарият штаби ташкил этилади ва фукаро мухофазаси 
хизмати ва тармок ички тузилмалар бўлинмаларининг энг яхши тайѐргарлик 
кўрган ходимлари хисобидан воситачилар тайинланади. 
Раҳбарият штаби ўкув машкини юкори даражада ташкил этиш ва 


138 
сифатли ўтказишни таъминловчи энг кам микдордаги зарур таркибда ташкил 
этилади. Унча катта бўлмаган тармокларда рахбарият штаби ўрнига иккита-
учта одамдан ташкил топган бошкарув гурухи ташкил этилиши мумкин. 
Ўкув машкининг раҳбари ўкув машки ўтказиш учун зарур бўлган 
дастлабки маълумотларни ва унинг умумий максадини аниклайди. Дастлабки 
маълумотлар - мавзу, ўкув машкининг максади, машк боскичлари ва 
уларнинг ўкув саволлари (ҳар бир ўкитилаѐтган боскичда); ўкитилаѐтган 
раҳбарлар таркиби ва бошкарув органлари, фукаро мухофазаси хизмати, 
машк давомида белгиланган тадбирларни бажаришга (ишлаб чикариш 
баркарорлигини ошириш масалалари, фавкулодда вазиятларнинг олдини 
олиш ва унинг окибатларини бартараф этиш) жалб этилувчи штатдан авария-
куткарув бўлинмалари, махсус тузилмалар; машкни ўтказиш муддати, вакти 
ва жойи, воситачилар таркиби аникланади. 
Ўкув машки ўтказиладиган жойларни тайѐрлаш борасидаги тадбирлар 
керак бўлганда шароитни ва укув-моддий базаси микѐсини таклид килиш 
учун жой ва воситаларни ҳисобга олган холда тузилади. 
Команда-штаб ўкув машки саволларини ишлаб чикиш учун тинчлик 
даврида содир бўлиши эҳтимол фавкулодда вазиятларга ва харбий 
ҳаракатлар давридаги зарарланиш 
 
ўчокларига жуда якинлаштирилган 
кўргазмали мураккаб шароитлар яратилиши лозим. У ўкув машкининг 
катнашчиларини фаол ва ташаббускорона харакатларга ундамоғи, уларни 
изланишга ва максадга мувофикрок карорлар кабул килишга, куч ва 
воситалар ѐрдамида маневрларни амалга оширишга мажбур этмоғи, кўйилган 
вазифаларни, биринчи навбатда одамларни куткариш билан боғлик ишларни 
ўз вактида бажариш учун барча техника ва бошка воситаларидан тўла 
фойдаланишга мажбур этмок лозим. 
Команда-штаб ўкув машкини олиб борилаѐтганда рахбар унинг режа 
билан мутаносиб ҳолда олиб борилишига, ўкув саволларини ишлаб чикиш 
ва амалий тадбирларнинг тўла ҳажмда ўтказилишига, раҳбарият таркиби 
томонидан карамоғдагиларга вазифаларни тўғри ва аник кўйилишига 
алоҳида эътибор каратмоғи лозим. 
Амалий тадбирларни бажариш вактида ишчи-хизматчилар ва уларнинг 
оила аъзоларини муҳофаза килиш бўйича ҳамда ишлаб чикариш 
баркарорлигини ошириш билан боғлик энг мухим эпизодларни ишлаб 
чикишни шахсан ўзи ўтказади. Ўкув машки тугагандан сўнг 
ўрганувчиларнинг ҳаракатини баҳолайди ва йўл кўйилган камчиликларни 
бартараф этиш бўйича вазифалар кўяди. 
Раҳбарият штаб (бошкарув гурухи) раҳбарининг кўрсатмасига биноан
ўкув машкларини ташкил этиш, уларни тайѐрлашни ва ўтказишни 
таъминлайди. 
Штаб рахбарияти мажбуриятлари жумласига раҳбарнинг мулоҳазаларига 
асосланган ўкув-услубий ҳужжатларни ишлаб чикиш, воситачиларни 
тайѐрлашни ташкил килиш, барча катнашчиларни, ўкув-моддий базасини, 
бошкарув пунктларини, ўрганувчиларнинг иш жойларини, алока ва хабар 
бериш воситаларини тайѐрлашни назорат килиш киради. 


139 
Ўкув машкини олиб бориш жараѐнида воситачилар ишини ташкил 
этади, катнашчиларнинг ҳаракатларини умумлаштиради ва баҳолайди, 
хабарлар (сигнал)нинг берилиши ва унинг жойларга тўғри ва аник 
етказилишини назорат килади, шароитдан келиб чиккан ҳолда карор кабул 
иш учун таклифлар тайѐрлаш, уларни расмийлаштирилиш
 
ва ижрочиларга 
етказилиши ҳакида маълумот тўплаб, этилишини кузатади, материалларни 
мухокамага ва уни ўтказишни таъминлайди. 
Ўкув машкини тайѐрлаш. Тайѐргарлик даври, бир-бир ярим ойдан кўп 
вакт олмайди. Шу давр мобайнида асосий хужжатлар ишлаб чикилади, ўкув 
машки раҳбарият (штаб раҳбарияти) тайинланади, ўкув жойлари 
жиҳозланади амалий тадбирлар ўтказиш учун (агар улар кўзда тутилган 
бўлса) ўкув-моддий база тайѐрланади. 
«Фукаро муҳофазаси режаси» ва «Фавкулодда вазиятларнинг олдини 
олиш ва уларни бартараф этишда ҳаракат килиш режаси» диккат билан 
ўрганиб чикилади ва зарур бўлганда уларга ўзгартиришлар ва кўшимчалар 
киритилади. Айникса, ишчи-хизматчилар ва уларнинг оила аъзоларини 
тинчлик даврида хам, ҳарбий ҳаракатлар даврида ҳам ишончли муҳофаза 
килишни таъминлаш борасидаги тадбирлар диккат билан ўрганилиши керак 
Тайѐргарликнинг асосий хужжати таквимий режадир (1-илова) ва унда 
тадбирларнинг мундарижаси, муддати ва ўтказилиш вакти ҳамда ижрочилари 
аникланади. У ташкилий тадбирларнинг ўтказилиши, ҳужжатларнинг ишлаб 
чикилиши, раҳбариятни ва ўкув машки катнашчиларининг ўкув жойларини 
ва ўкув-моддий базасини тайѐрлаш бўлимлар бўйича ишлаб чикилади. 
Биринчи бўлимда кўмондон-кароргоҳ ўкув машкини режалаштириш ва 
ўтказиш учун зарур бўлган дастлабки маълумотларни тайѐрлаш; меъѐрий 
хужжатлар ва ўкув-услубий адабиѐтларни ўрганиш; ўкув машки олиб 
бориладиган худудни рекогносцировка килиш (агар лозим топилса); фукаро 
муҳофазаси хизмати, эвакоорганларни; айрим ҳолларда зарурият туғилганда 
маҳаллий ҳокимият органлари билан, шаҳар (туман) фавкулодда вазиятлар 
бўлими билан ва тегишли шаҳар (туман) ташкилотлари ва хизматлари билан 
келишишга доир тадбирлар кўзда тутилади. 
Иккинчи бўлимда хужжатлар рўйхати, уларни ишлаб чикишга масъул 
ходимлар ва ишланиш муддати ҳамда ўкув машғулотлари катнашчиларига 
етказиб муддатлари аникланади.
Учинчи бўлимда рахбарият ва воситачиларни тайѐрлашда тадбирлар, шу 
жумладан маърузалар, семинарлар, машғулотлари, штаб машклари, 
йўрикнома, шошилинч (летучка) карорлари, мустакил ишлаш учун саволлар 
кўрсатилади. 
Тўртинчи бўлимда ўкув машки катнашчиларини тайѐрлаш учун зарур 
бўлган чоралар кўзда тутилади: амалий машғулотлар ѐки ўкишга жалб 
этилаѐтган тузилмалар билан тактик-махсус ўкув машклари ўтказиш (агар бу 
аввалдан кўзда тутилган булса), техника хавфсизлиги коидаларини ўрганиш, 
нормативлар топпшриш. 
Бешинчи бўлимда ўкув машки учун жойларни, бошкарув пунктини, 
ўкув-моддий базасини, алока ва хабарлаш воситаларини тайѐрлаш, 


140 
маълумотнома ва бошка ҳужжатларни, чизмаларни, режаларнинг нусхасини 
кўпайтириш зарур микдордаги транспорт воситаларини ажратиш, 
овкатланишни ташкил килиш ва ўкув машкини тайѐрлаш ва уни ўтказиш 
давомида пайдо бўладиган бошка муаммолар ҳакида сўз юритилади. 
Ўкув машки катнашчилари томонидан бажарилиши лозим бўлган 
масалалар уларнинг эътиборига ташкилий курсатмалар сифатида етказилади. 
Ўкув машкини ўтказиш ҳужжатларини тайѐрлаш. Ўкув машкини олиб 
бориш учун одатда, машкни ўтказиш режаси, унга тайѐргарлик борасидаги 
ташкилий кўрсатмалар, ўкув машкига раҳбарликни ташкил килиш чизмаси, 
шартли топшириклар рўйхати ва мазмуни, ўринбосар (ѐрдамчи)лар ва 
воситачиларнинг шахсий режалари, моддий-техник таъминот ва таклид (агар 
у ўтказилса) режаси, агар айрим масалалар бўйича тадкикотлар олиб 
борилиши лозим бўлса, у ҳолда тадкикотлар режаси ишлаб чикилади. 
Ўкув машкини ўтказиш режаси (2-илова) - асосий ўкув-услубий ҳужжат 
бўлиб, унда мўлжалланган максадларга мос равишда ўкув машкини олиб 
бориш йўл-йўриғи баѐн этилади, ўкув саволларини ишлаб чикишнинг кетма-
кетлиги белгиланади. Ўтказиш тартиби боскичма-боскич кенгайтирилган 
жадвал шаклида баѐн этилади. Ҳар бир боскичда ўкув саволлари ва уларга 
ажратилган вакт аникланади. Вазият шартли топширик шаклида баѐн 
этилади. Сўнгра «Машк раҳбарининг, ўринбосарларнинг ѐрдамчиларнинг ва 
воситачиларнинг иши» графаси келади Ундан кейин «Ўргатилаѐтганлардан 
кутилаѐтган ҳаракатлар» муҳокама ўтказилиш вакти ва уни ўтказиш 
тартибини кўрсатиш билан тугалланади. 
Режа тузаѐтганда ўкув машки саволларини ишлаб чикиш учун 
ажратиладиган вактга катта эътибор бериш керак биринчи навбатда 
«Фавкулодда вазиятларнинг олдини олиш ва бартараф этишда ҳаракат килиш 
режаси» ва «Фукаро муҳофазаси режаси»да кўзда тутилган тадбирларни 
бажариш учун режалаштирилган вактга караб иш тутмок лозим. Ўкув 
саволларини астрономик вактда олиб бориш максадга мувофиклир. Вакт 
чегараланган бўлган таклирда айрим саволлар тезкор вактда сакраш 
усулида, шунингдек, ҳам тезкор, хам астрономик вактда белгиланиши 
мумкин. Тезкор вакт деб, ўкув машкида бажарилши узок вакт талаб этадиган 
айрим вазифаларни бажаришга кетган шартли вакт кабул килинган, 
Астрономик вакт - бу аник тадбирларни бажаришга ажратилган реал вакт. 
«Вазият» графасида (шартли топширикнинг мазмуни) ҳар бир ўкув 
саволини ишлаб чикиш учун яратилган вазият баѐн этилади. Бу ерда шартли 
топширикнинг мазмуни тўла ѐзилиши мумкин, агар режага алоҳида ҳужжат 
— шартли топширикларнинг рўйхати ва мазмуни илова килинган бўлса, у 
ҳолда бу графада факат ракамигина кўрсатилади. 
Режага одатда ўкув машки олиб бориладиган туман ѐки тармокнинг 
жойлашув чизмаси илова килинади. 
Ўкув машкини олиб бориш режасини раҳбарият штаби тузади, штаб 
бошлиғи имзолайди ва ўкув машки раҳбари уни машк бошланишидан 
камида 2 ҳафта олдин тасдиклайди. 
Команда-штаб ўкув машкини тайѐрлаш бўйича ташкилии кўрсатмалар, 


141 
одатда, буйрук шаклида ишлаб чикилади (3-илова) ва ижрочилар барча 
талабларни (ишларни) бажара олиш имконига эга бўлишлари учун ўз вактида 
уларга етказилади. 
Моддий-техник таъминот режаси - ўкув машкини ўтказиш режасида 
кўзда тутилган барча тадбирларнинг бажарилишини 
 
таъминловчи хужжатдир. 
Ташвикотлар ўтказиш режаси (агар улар кўзда тутилган бўлса) аник 
нимани тадкик килиш, уни олиб бориш тартиби, усули ва тадкикотлар 
ҳажми, аник белгиланган максадларни камраб олади. Уни тадкикотлар 
бўйича раҳбарнинг ѐрдамчиси имзолайди ва ўкув машғулотлари раҳбари 
тасдиклайди. 
Барча ўкув-услубий хужжатлар имкон кадар киска ва фойдаланиш учун 
кулай бўлиши керак. 
Ўкув машки катнашчиларини тайѐрлаш, шу йил учун фукаро 
муҳофазаси буйича асосий тадбирлар режасида белгиланган муддатларда 
амалга оширилади. 
Ўкув машкини ўтказиш услуби. Команда-штаб ўкув машкининг 
намунавийлиги, кўзланган максадга эришиш ва ўкув саволларини ишлаб 
чикишнинг сифати синчковлик билан тайѐрланганлигидагина эмас, балки 
максадга мувофик бўлган услубларини танлаш ва улардан моҳирона 
фойдалана олишда ҳамдир. 
Уларни танлаш, биринчи навбатда, ўрганувчиларнинг таркиби ва 
уларнинг тайѐргарлик даражасига, раҳбарнинг, унинг ѐрдамчилари ва 
воситачиларнинг услубий мохирлигига боғликлир. 
Ўкув 
машки 
мобайнида 
кўлланиладиган 
асосий 
услублар 
куйидагилардир: «Фавкулодда вазиятларнинг олдини олиш ва бартараф 
этишда ҳаракат килиш режаси»га мувофик тадбирларни амалга 
ошираѐтганда ўрганаѐтганларнинг ҳаракатларини назорат этиш. 
Ўрганаѐтганларнинг иш услуби ва усулларини ўргана бориб, ўкув
машки раҳбарияти ва воситачилар ўрганаѐтганларнинг барча тоифаларининг 
тайѐргарлик даражасини аниклаш, уларнинг ташкилотчилик кобилиятларини 
баҳолаш, зарурият туғилганда уларга шароитга тўғри мослашиш ва малакали 
карор кабул килишга ѐрдам бериш, режада кўзда тутилган тадбирларни ва 
функционал мажбуриятларни бажаришда уларда амалий кўникмалар ҳосил 
килишга кўмаклашиш имкониятига эга бўладилар. Бунинг учун раҳбар 
(унинг ўринбосари) ва воситачилар ўрганаѐтганларга шароит ҳакида, унинг 
ўзгариши тўғрисида кўшимча маълумотлар бериши (разведка маълумотлари 
ва иш жойидан тушган хабарлар 

Download 1,32 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   64   65   66   67   68   69   70   71   ...   76




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish