Табиатдан фойдаланиш и=тисодиёти (тфи) фанининг илмий-назарий асослари

1-савол бўйича ўқитувчининг мақсадлари.
-ИТТ моҳиятини тушунтириш.
-ИТТ нинг ўзига хос томонлари изоҳлаш.
1-савол баёнига оид муаммолар.
-Ижтимоий-иқтисодий сивилизацияда ИТТ жиҳатлари.
-Ижтимоий-иқтисодий формацияларда ИТТ таъсир доираси.
Идентив ўқув мақсадлари:
-ИТТ моҳиятини тушунтиради.
-ИТТ нинг ўзига хос томонлари изоҳлайди.
1-асосий савол баёни.
Илмий-техника тараққиёти (ИТТ) инсоннинг табиат устидан ҳукмронлигини мустаҳкамлади. Инсон ИТТ ёрдамида тоғларни ўрнидан силжитиш, дарёлар йўналишини ўзгартириш, сунъий денгизларни яратиш улкан чўлларни маҳсулдор водийларга айлантириш қудратига эгадир. Кейинги йилларда инсоннинг ишлаб чиқариш–иқтисодий ва илмий-техникавий фаолияти улкан миқёсларга етди.
19-асрнинг охири ва 20 асрнинг ўрталарига қадар ижтимоий ишлаб чиқариш оқибатларининг атроф-муҳитга қай даражада таъсир кўрсатиши тўғрисида ҳеч ким ўйламаган ва бунга эҳтиёж ҳам бўлмаган. 20 асрнинг ўрталаридан бошлаб ИТТ ҳамма соҳаларни қамраб олди, унинг атроф муҳитга бўлган таъсирини ўрганиш эса ҳаётий заруриятга айланди.
ИТТ табиатдан фойдаланиш борасида мисли кўрилмаган салбий оқибатларга олиб келди. Инсон ҳозирги кунда ўз имкониятларидан «такаббурлик» билан фойдаланиши, табиат қонунларига «рухсатсиз» аралашуви, хўжалик фаолияти натижасида уни ўзига мослаштиришга интилиши бунга яққол мисол бўлади.
Муаммонинг бошқа бир жиҳати борки, у баъзан кенг жамотачилик эътиборидан четда қолади. Бу илмий техника тараққиётининг табиатдан оқилона фойдаланишни йўлга қўйиш борасидаги ўрни ва ролини белгилаш муаммоларидир.
Бу муаммолар табиатни муҳофаза қилиш борасидаги билимларни ривожлантириш билан боғлиқ.
Бунга қуйидаги омиллар салбий таъсир кўрсатади:
1.Кенг миқёсларда, асоссиз ва давлатнинг иқтисодий имкониятлари ва устивор талабларни эътиборга олмасдан илмий тадқиқотларни олиб боришга уриниш;
2.Илмий муассаса ва илмий ходимларнинг халқ хўжалиги, жамият ва фаннинг ривожланиши эҳтиёжларига нисбатан кам ҳаракатчанлиги ва бошқалар.
Мазкур ҳолатлар экологик ишланмалар учун ҳам хосдир. Шу сабабли ҳам ҳозирги кунда табиатни муҳофаза қилиш ва табиатдан оқилона фойдаланишнинг илмий асосланган ва самарали сиёсатини ишлаб чиқишга эҳтиёж сезилмоқда. Бу борада экологик муаммоларнинг сабаблари ва оқибатлари аниқ белгиланиши зарур бўлади. Бу борада атроф-муҳитни муҳофаза қилишнинг меъёрий актлари ва ишлаб чиқилаётган тадбирларда кўплаб омилларни ҳисобга олишни таъминловчи мажмуали тадқиқотларнинг олиб борилиши муҳим аҳамият касб этади.
Табиатни муҳофаза қилиш мавзуларига оид тадқиқотлар Ўзбекистон Республикаси Фан ва Техника давлат қўмитасининг муҳим устивор йўналишлар бўйича Давлат илмий-техник дастурлари доирасида амалга оширилади.
Ўзбекистон Республикаси Фан ва Техника давлат қўмитасининг дастури ва унинг «Экология» бўлими фаолият йўналишига кўра 10 йўналишда илмий-тадқиқот ишлар олиб борилмоқда. Мазкур тадқиқотларни амалга ошириш ишларига 36 та илмий-тадқиқот муассасалари, шу жумладан 11 та академик институтлар, 11 та олий таълим муассасалари ва 11 та тармоқ институтлари жалб этилган.